IMAN - JÚREKTEN ORYN ALADY JÁNE AMALMEN JÚZEGE ASADY
Alla Taǵala barsha adamdy ımanǵa buıyrdy. Quran Kárim aıattarynda osy buıryq birneshe jerde qaıtalanǵan. Áýeli Allaǵa jáne Onyń elshisi Muhammedke (s.ǵ.s.) ıman keltirý kerek. Adamnyń ımany ony jaratqan Jaratýshysyna jaqyndatady. Ony Alla jibergen paıǵambarǵa jáne oǵan túsirilgen ıláhı nur - Quran Kárimge baılanystyrady.
Imannyń barlyq sharttaryna senýmen adam múmin bolady. Iman nurynyń qýaty adamdardyń barlyǵynda birdeı bolmaıdy. Múmin kisi árdaıym ımandy kúsheıtetin jáne nurlandyratyn amaldarmen aınalysyp júrýi kerek.
Quran Kárimde: «Eı, ıman keltirgender! Allaǵa jáne Onyń elshisine ıman keltirińder!» («Nısa» súresi, 136-aıat), - degen. Osy aıatta ıman keltirgen pendelerdi taǵy da ıman keltirýge buıyrýda. Siz: «Shynaıy múmin bolý úshin ne isteý kerek?», - dep suraýyńyz múmkin. Alla Taǵala bul suraqqa aıatta bylaı dep jaýap bergen: «Eger múmin bolsańdar, Allaǵa jáne (Onyń) paıǵambaryna boıusynyńdar!» («Ánfal» súresi, 1-aıat). Demek, múmin bolýdyń birden bir sharty - árbir nársede Allaǵa, Onyń paıǵambaryna boıusyný. Al, paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) hadıs-sháripteriniń birinde: «Iman - júrekten oryn alady jáne amalmen júzege asady»,- degen.
Kelesi aıattarda shynaıy múminderdiń qataryna kimder jatatyndyǵy baıandalǵan: «Shynaıy múminder Allanyń (esimi) zikir etilgende, júrekterine qorqý túsetin, Onyń aıattary oqylǵanda, ımandary artatyn jáne jalǵyz Rabbylaryna ǵana súıenetin kisiler» («Ánfal» súresi, 2-aıat). Demek, shynaıy múminniń boıynda Allaǵa degen qorqynysh sezimi basym, ári Allanyń buıryǵyna erekshe mán beredi. Múminniń taǵy bir sıpaty: «Onyń aıattary oqylǵanda, ımandary artady». Olarǵa Quran aıattary erekshe áser etip, tula boıyna qýat beredi. Iaǵnı, tek qana Alla taǵaladan medet tilep, árbir iste Onyń razylyǵyn kózdeıdi, ári bar qajettiligin Alladan suraıtyndar.
Budan keıingi aıattarda da múminniń sıpattary berilgen: «Olar namazdy tolyq oryndaıdy jáne olarǵa bergen nesibemizden tıisti orynǵa jumsaıdy» («Ánfal» súresi, 3-aıat). Namaz - júrekte ımannyń bar ekendigin rastaýshy amal. Rasýlýlla (s.ǵ.s.) hadısteriniń birinde: «Biz ben bizden basqalardyń arasyndaǵy aıyrmashylyq - namaz»,- degen.
Múminniń kelesi bir sıpaty bylaı dep keledi: «Olarǵa berilgen nesibelerimizden tıisti orynǵa jumsaıtyndar». Bul da ımannyń bar ekendigin rastaýshy amaldardan. Munyń qataryna mal arqyly oryndalatyn «ıhsan», «sadaqa» berý ǵıbadattary jatady.
Myna bir jaıtty umytpaǵan jón:
Adam júreginde oryn alǵan nárseni amalmen júzege asyrady. Barlyǵyn aýyzben jaıǵastyrmaı, bálkim maldyń zeketin, sadaqa berip, rızyq-nesibeni tıisti orynǵa jumsaýmen kisi shynaıy múmindik sıpattyń eń joǵarysyna kóteriledi.
Kelesi aıatta barlyq sıpattardy qorytyp bylaı deıdi: «Mine, solar, shynaıy múminder! Olar úshin Rabbylaryńnyńqasynda da dárejeler jáne jarylqaý, ári kórkem nesibe bar» («Ánfal» súresi, 4-aıat).
Imannyń sharttary men múminniń sıpattary týraly Rasýlýllanyń (s.ǵ.s.) hadısteriniń birinde: «Senderdińeshqaısylaryńózi úshin jaqsy kórgen nárseni, basqa baýyry úshin de jaqsy kórmeıinshe, shynaıy múmin bola almaıdy», - degen.
«Bir kúni Rasýlýlla (s.ǵ.s.) sahabalarǵa qarap: «Sender múminsińder me?», - dep surady. Sonda barsha sahabalar tynyshtalyp, únsiz qaldy. Tek hazreti Omar (r.a.): «Iá, Allanyń elshisi! Biz múminbiz», - dep jaýap berdi. Rasýlýlla (s.ǵ.s.): «Imandaryńyzdyń belgisi ne?», - dep surady. Hazreti Omar (r.a.): «Jaqsylyqqa shúkir, qıynshylyqqa sabyr etemiz, taǵdyrǵa razymyz», - dedi. Sonda Rasýlýlla (s.ǵ.s.): «Qaǵbanyń Rabbysyna ant etemin! Sender múmin ekensińder!», - dedi», - delinedi bir hadıste.
Ábý Shuraıyhtan (r.a.) rıýaıat etilgen hadıste Rasýlýlla (s.ǵ.s.) bylaı degen: «Kimde-kim Allaǵa jáne aqyret kúnine ıman keltirgen bolsa, kórshisine jaqsylyq jasasyn. Kimde-kim Allaǵa jáne aqyret kúnine ıman keltirgen bolsa, qonaǵyn qurmettesin. Kimde-kim Allaǵa jáne aqyret kúnine ıman keltirgen bolsa, tek qana jaqsylyqty sóılesin nemese úndemesin». Demek, kórshilerge jaqsylyq jasap, zııan tıgizbeý, úıge kelgen konaqqa qurmet kórsetý, durys paıdaly sóz sóıleý - ımannyń belgilerinen jáne múminniń sıpattarynan.
Ata-anaǵa meıirimdi bolý, aǵaıyn-týysqandarǵa jaqsylyq jasaý da múminniń sıpataryna jatady. Bul turǵyda Rasýlýlla (s.ǵ.s.) bylaı degen: «Iman alpystan artyq bólikten quralǵan. Uıalý - ımannyń bir bóligi». Osy hadısterde aıtylǵan barsha sıpattar árbir momynda bolýy shart. Sonda onyń ımany kámil.
Adam qandaı amal etse de, álbette bir maqsatty kózdeıdi. Islamda júrektegi nıet - eń basty shart. Sondyqtan, isteletin árbir amalda nıet tek qana Allanyń razylyǵy bolýy kerek. Alla taǵala pendeniń syrt kelbetine emes, júregine qaraıdy. Kimniń júregi taza, týra bolsa, onyń denesi de taza degen sóz. «Kimde-kim ishki jan-dúnıesin (júregin) ıgi etse, Alla Taǵala onyń syrtyn ıgi etip qoıady».
Júrek óte álsiz, ári óte qubylmaly bolyp keledi. Bul shyndyqty paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bylaı tilge tıek etedi: «Adamnyń júregi beıne bir shólde jatqan qustyńqaýyrsyny sııaqty, jel ony keıde bylaı, keıde bylaı aýdaryp turady», - dep keledi.
Osyndaı qubylmaly júrekti shaıtannyń túrli aılasynan saqtaýdyń joly - durys nıetpen amal etý. Imam Tabaranı (r.a.) rıýaıat etken hadıste Rasýlýlla (s.ǵ.s.) aıtady: «Aıdyń júzin bult qaptaǵany sııaqty árbir júrekti perde qaptaýy múmkin. Aı aınalyp jaryq etip turǵanda, kenetten bult kelip ony bekitip qoısa - qarańǵylyq, bult kóterilse - jarqyraı túsedi».
Adam bir amaldy istegende onyń nıetine kózboıaýshylyq aralassa, barsha amaly bosqa ketedi. Sondyqtan, árbir musylman amalyn Alla rızalyǵy úshin jasaýy kerek.
Rasýlýlla (s.ǵ.s.) bylaı degen: «Múminniń nıeti amalynan jaqsyraq. Munafıqtyń amaly nıetinen jaqsyraq. Árkim óz nıetine qarap amal etedi. Múmin kisi qashan bir izgi is etse, júregi nurlanady».
Shynynda, múminniń júreginde qyrýar jaqsy amaldardy jasaýǵa nıet jáne qalaý bar. Biraq, ony oryndaýǵa múmkindik bolmaýy múmkin. Sol úshin múminniń júregindegi nıeti istep jatqan amalynan jaqsyraq. Kerisinshe, múnafyq kisiniń júreginde qyrýar jamandyqtardy jasaýǵa nıet jáne unatý bar. Biraq, ony júzege asyrýǵa múmkindik taba almaıdy. Sondyqtan, amaly nıetinen jaqsyraq, ıaǵnı zııansyz.
Nıettiń amaldan joǵary ekenine myna rıýaıat dálel retinde keltiriledi: «Adamdar tórt túrli bolady: Bir taıpa kisiler bar, olarǵa Alla Taǵala bilim jáne mal-dúnıe bergen. Olar maldy bilimine súıenip, durys istetip, jaqsy amaldar jasaıdy. Ekinshi taıpa kisiler bar. Olarǵa bul nárseler berilmegen. Biraq olar: «Eger Alla Taǵala solarǵa bergen sııaqty nárselerdi maǵan da bergende, men de olar sııaqty jaqsy amaldardy jasaǵan bolar edim», - deıdi. Bul eki taıpa kisiler saýapta tepe-teń. Basqa taıpa kisiler bar, Alla Taǵala olarǵa mal-dúnıe bergen, biraq bilim bermegen. Olar nadandyqtary sebepti, maldaryn bosqa jumsaıdy. Basqa bir adamdar: «Eger Alla Taǵala maǵan da oǵan berilgen sııaqty nárselerdi bergende ǵoı, men de solar jasaǵan isterdi jasar edim»,- deıdi. Osy eki taıpa adamdar kúnáda tepe-teń».
Sondyqtan, barsha múmin-musylmandar Allanyń aldyna barǵanda júzimiz jarqyn bolsyn desek, ımanymyz ben amalymyzdyń kámildigine erekshe mán berip, qorǵashtaı bileıik.
