ILIM MEN ǴAShYQTYQ HÁM JYNDYLYQ
"Ilim, óner men ǵashyqtyq egiz uǵymdar" deıdi shyǵystyń oıshyly Ikbal. Iaǵnı, ekeýiniń maqsaty bir, ol aqıqatyn taný men seziný. Sheksizdikke serpiltetin rýhanı qubylys.
Ǵashyq adam ǵashyǵyna kóńil kózimen qarasa, syrttaǵy adam materıaldyq eki kózimen ǵana qaraıdy. Sondyqtan syrttaǵy adam ǵashyq bolǵan jannyń ǵashyǵynyń nápsilik kemshiligin kórip, ǵashyq janǵa "jyndy" degen ataý beredi. Durysynda ǵashyq adamǵa jyndylyq sıpatyn tańady. Ilimge júrek kózimen umtylyp, sol jolda uzaq saıahatqa shyqqan ǵalymnyń háli sekildi.
Nápsiniń tárbıelenetinin kókirek kózi ashylǵan qaı ilim ıelerin oqysańda túsinikti jaıt. Al, ár adamnyń ózine tán rýhanı bolmysy men móldir taza rýhy bar. Ǵashyq adam ǵashyǵynyń tárbıelenetin nápsilik kemshilikterin tesip ótip, kóńil kózimen rýhanı bolmysyn kóredi. Aqıqatty ǵalymnyń baıqaýy men óner adamynyń sezinýi sekildi qubylys.
Ǵashyq adam ǵashyǵyna qaraǵanda óziniń rýhanı bolmysyn aınadan kórgendeı sıpatta bolady deıdi. Iaǵnı, "aına" uǵymy, "múmın múmınniń aınasy" pálsápasy. Rýhanı birlik arqyly sheksizdikke jalǵaný. Hakimder aıtqan, aqıqatty sezingen jannyń rýhanı shalqýy. Sebebi tarıhtyń rýhanı qabatyna zer salsań, adamnyń aqylyna máńgilik pen sheksizdik alys, alaıda adamnyń jandúnıesi oǵan ishteı jaqyn, sezinip ómir súredi. Adam óziniń bar bolýyn shekizdikten alyp keledi, biraq oǵan jete almaıtyn qubylys.
Bul qubylys aqyldylar úshin tarıhta deni durystyq, nadandar úshin jyndylyq sıpat bolǵan.
Ǵashyqtyqtyń qubylyp, júrek kóziniń jabylýy materıaldyq qubylystyń yqpalynan bolady deýde. Demek, ǵashyqtyqtyń názik hálden - sýyq halǵa ótýi, kóńil kóziniń ishki aınaǵa qaraǵan qubylysy emes, eki kózdiń syrtqa umtylǵan qubylysy. Abaısha, "Ǵashyqtyq, qumarlyq pen - ol eki jol". Shyn ǵalymnyń nurly aqyly, ónershiniń sezimdik tanym túısigi, ǵashyqtyń kóńil kózi Ibn Sına iliminde bir uǵym. Iaǵnı, "kıeli aqyl". Ǵazalıshe, júrektiń kózi bolǵan "túısik"-tiń ashylý qubylysy. Ári qaraı Abaısha, júrektiń kózi ashylsa, Haqtyń túser sáýlesi! Ǵashyqtyqtyń ekinshi qubylysy keýdeni rýhanı tazalaý. Meıli ilimge, meıli jarǵa ǵashyq bolý qubylysy bolsyn. Ǵashyq adamnyń ózgerip ketetin háli sodan deıdi. Taǵy da Abaımen, "keýdedegi kirdi qashyrsań, adamnyń hıkmet keýdesi".
SONDA JYNDY KIM BOLDY?
Jaras AQAN
