III Respýblıkalyq ımamdar forýmynan ne kútemiz?

Qazan aıynyń 23-kúni elordadaǵy QMDB ǵımaratynda III respýblıkalyq ımamdar forýmy ótedi. Bıylǵy forým aıasynda mańyzdy degen birneshe qujat qabyldanady dep kútilýde. Osyǵan oraı ıgi shara qarsańynda QMDB tóraǵasynyń birinshi orynbasary, naıb múftı Naýryzbaı qajy Taǵanulymen suhbattasqan edik.

- Qurmetti Naýryzbaı qajy Taǵanuly jaqynda Dinı basqarma úlken shara ótkizbekshi. Bıyl úshinshi ret ótkeli otyrǵan Respýblıkalyq ımamdar forýmynyń mańyzdylyǵyna toqtalsaq?

- Asa qamqor, erekshe meıirimdi Allanyń atymen bastaımyn! Assalaýmaǵaleıkým qadirli qazaq jurty, ardaqty aǵaıyn! Iıa, ózińiz aıtyp ótkendeı, QMDB uıymdastyrýymen III Respýblıkalyq ımamdar forýmy ótkizý josparlanyp otyr. Alla isimizge berekesin bergeı!

Jalpy, Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy – elimizdegi kúlli musylman qaýymynyń qarashańyraǵy, rýhanı ordasy. Búkil meshitti bir ortalyqqa biriktirgen múftııat qoǵamdy ımandylyqqa úndep qana qoımaı, barsha ulttar men ulystardy birlikke shaqyrady. Dinı basqarma óziniń 30 jylǵa jýyq tarıhynda dinı salada aýqymdy is-sharalar atqardy, berekeli bastamalarǵa uıytqy boldy. Elimizdegi eki jarym myń meshit halqymyzdyń birligin uıystyratyn, dástúrli rýhanı ortalyqqa aınaldy. Qazirgi tańda tolyqqandy kásibı ımamdardyń korpýsy kalyptasty. Alǵashqy kezde ımamdarymyz 5 ýaqyt namazdy ótkizýmen shektelse, búgingi tańda halyq arasyndaǵy suranysqa jaýap bere alatyn, qoǵamdyq máselege belsene aralasatyn tulǵaǵa aınaldy. Bul rette HHI ǵasyr ımamyn tek meshitke qatysty qulshylyq amaldarmen elestetý ótken kúnniń enshisinde qaldy dep esepteımin. Búgingi ımam biz kútken dárejeden de bıik turýy tıis. Árbir meshit qyzmetkeri qarapaıym adamnan bastap, qoǵamnyń túrli saladaǵy tulǵalarymen teń dárejede suhbattasa alatyn rýhanı kóshbasshyǵa aınalýy qajet. Biz osyny qazirgi ımamdardan talap ete bastadyq. Imamdy ustaz, tárbıeshi, psıholog, sóz sheberi, birlik pen bereke uıytqysy, bir sózben aıtqanda, dinniń aınasy der edim. Demek, din qyzmetkerine qarap, dindi tanımyz.

Osy rette, úshinshi ret uıymdastyrylyp otyrǵan Imamdar forýmy «RÝHANI QUNDYLYQTAR – EL BIRLIGINIŃ NEGIZI» dep atalyp otyr. Jalpy maqsat-muraty – halyqtyń, musylman jamaǵatynyń bilim alyp, qoǵamǵa paıdaly bolý, otansúıgishtik, izgilik, birlik, meıirimdilik, eńbekqorlyq sekildi adamgershilik qundylyqtarǵa úndeý, dinı qyzmetkerlerdiń biliktiligin kóterip, elimizdegi dinı rásimderdiń birizdiligin retke keltirý, taǵy da basqa kezek kúttirmes túıtkildi máselelerge qatysty jańa sheshimder shyǵarý. Osy oraıda, III Respýblıkalyq Imamdar forýmynda birqatar mańyzdy qujattar qabyldanatyn bolmaq. Atap aıtqanda, «QMDB QURYLYMYNDAǴY DINI LAÝAZYMDAR TIZILIMI», «QMDB ATQARATYN DINI RÁSIMDER TIZILIMI», «QAZAQSTAN MUSYLMANDARYNYŃ «RÝHANI TUǴYRNAMASY» jáne «QMDB QYZMETKERLERINIŃ LAÝAZYMDYQ MINDETTERI» atty qujattar qabyldanady.

Osy qujattardyń ishinde qoǵam arasynda izgilik pen meırimdiliktiń jarqyn úlgisin qalyptastyryp, eldegi tatýlyq pen turaqtylyqty nyǵaıta túsý maqsatynda, aınalamyzdaǵy jandardyń, bizdiń balalarymyzdyń – bolashaǵymyzdyń kórkem bolýy úshin «Qazaqstan musylmandarynyń «Jeti rýhanı qazyǵy nemese rýhanı tuǵyrnama» atty qujat qabyldaǵaly otyrmyz. Atalmysh, qujatta Imandylyq, Otanshyldyq, Bilimdilik, Aýyzbirshilik, Eńbekqorlyq, Mádenıettilik, Ádildik sekildi qasıetterge úndeý arqyly qoǵamdy ıgilikke tárbıeleý kózdelgen.

Shynaıy musylmannyń is-áreketi men minez-qulqy ımandylyqqa, adamgershilik prıntsıpterge negizdeledi. Alla Taǵala Quran Kárimde «Shyn máninde Alla ádiletti, ıgilikti jáne týystarǵa qaraılasýdy buıyryp, arsyzdyqtan, jamandyqtan jáne zorlyq-zombylyqtan tyıady» («Nahl» súresi, 90-aıat) dep adamzat balasyn izgilikke shaqyrǵan.

Ardaqty Paıǵambarymyz (Allanyń oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) «Men kórkem minezdi kemeldendirý úshin jiberildim» dep, ıslam dininiń negizgi maqsaty adamzat balasyn kórkem minez-qulyqqa tárbıeleý ekenin baıandaǵan. Júsip Balasaǵun babamyz «Kisige eki dúnıede paıdaly – izgi is nemese minezi túzýlik» degen. Islam dininde musylman balasyn izgilikke, adamgershilikke jeteleıtin, kóptegen asyl qasıetter bar. Atap aıtar bolsaq, shynaıy musylman – din talaptaryna bekem, júregi taza, rýhanı turǵydan jan-jaqty jetilgen tulǵa bolýy tıis.   

Islam Etıkasy – kórkem minez-qulyq normalary men ımandylyq, otanshyldyq, bilimdilik, aýyzbirshilik, eńbekqorlyq, mádenıettilik, ádildik syndy kóptegen rýhanı qundylyqtardan turady.

Búgingi qoǵamnyń musylmandary ıslam Etıkasyn, ondaǵy adamı qundylyqtardy ustana bilýi qajet. Osyndaı tálimi mol tuǵyrnamalar arqyly qoǵamdaǵy turaqtylyq saqtalyp, rýhanı kemeldený júzege asady.

 

- Bul forýmda ózińiz atap ótkendeı birneshe qujattar qabyldanady. Bul tujyrymdamalar nesimen qundy? Imamdarǵa, elge berer qundylyǵy týraly aıta ketsek?

Elimizdegi jáne alys-jaqyn shet elderdegi din qyzmetkerleriniń basyn qosqan aıtýly jıyn buǵan deıin Elorda tórinde eki márte ótken bolatyn. Osy basqosýlar barysynda Dinı basqarma jumysyna qajetti kóptegen tarıhı qujattar qabyldanǵan bolatyn. Qazirgi tańda atalmysh qujattar QMDB ómirinde oń áserin berip, jol siltep turatyn temirqazyq juldyzy ispetti.

 

Bul tarıhı qujattardyń Dinı basqarma jumysyn júıelep qana qoımaı, elimizdegi barlyq meshitter qyzmetin jandandyrýǵa qazirgi tańda osy qujattardyń tıgizgen septigi kóp boldy. Osy sebepti de, bıylǵy Imamdar forýmynda kelesi kezek kúttirmes máselelerdiń sheshimi shyǵarylady desek te bolady. Atap aıtsaq, forým qatysýshylarynyń talqysyna bul joly «Jeti rýhanı qazyǵy», «Dinı rásimder men dinı laýazymdar tizilimi» sekildi mańyzdy qujattar tanystyrylady.

Al, endi bul qujattardyń din qyzmetkerlerine, jalpy elge berer qundylyqtaryn aıtpas buryn, halqymyzdyń sońǵy bir ǵasyr ishindegi tarıhyna sál kóz júgirtsek. Jetpis jylǵy Keńes Odaǵynyń qyspaǵy, onyń ar jaǵyndaǵy aq patshanyń qysymy, barlyǵy – halqymyzdyń rýhanı ózegi bolǵan asyl dinimizden alystatýǵa tyrysyp baqty. San ǵasyr boıy halqymyzdyń salt-dástúrimen biteqaınasyp, birigip ketken asyl dinimiz sol qysyltaıań kezeńderde elimizdiń ár óńirlerinde túrli ózgeristerge ushyrap, kúshtep umyttyrýǵa tyrysqan keıbir sharıǵı dástúrlerimizdiń yrym-jurnaqtary ǵana jetip, bir sózben aıtqanda, keıbir shaıǵat talaptary túrli óńirlerde túrlishe oryndalyp keledi.

Sondaı-aq, elimiz egemendigin alǵan jyldary qazaq dalasyndaǵy qulshylyq ordalarynyń azdyǵy sııaqty, dinı mamandar da tapshy bolatyn. Al, endi qazirgi tańda, Allanyń qalaýymen, elimizdegi meshitter sany 3000-ǵa jýyqtap, dinı oqý oryndarymyz ornyǵyp, bilimdi de bilikti jastarymyz kóbeıe túsýde. Osy oraıda, elimizdegi dinı laýazymdar júıesin birizdilikke keltirip, ár mamannyń atqaratyn qyzmet túrin taıǵa tańba basqandaı anyq etip bekitý, bul – búkil QMDB-ǵa qarasty qulshylyq ordalarynyń jumysy jemisti bolýyna jasalǵan ıgi bastama.

- Bul aıtýly jıynǵa kimder keledi dep kútilýde?

- Imamdar forýmyn uıymdastyrýdaǵy taǵy bir úlken nıetimizdiń biri – din qyzmetkerleriniń biligi men bilimin baıytý, qazirgi qoǵamǵa saı dinı kadrlar sapasyn arttyrý. Osy oraıda, «keńesip pishken ton kelte bolmas» degendeı, tarıhı mańyzy zor Imamdar forýmyna shaqyrylǵan qonaqtarymyz ben qatysýshylarymyz barlyǵy – asa qadirli, aınalasyna aty belgili, ǵulamalar-ǵalymdarymyz, elge bılik aıtqan aýzy dýaly qaıratkerlerimiz. Sondaı-aq, Elimizdiń salalyq baǵyttaǵy mınıstrliktiń laýazymdy tulǵalary, depýtattar, zııaly qaýym ókilderi, din qaıratkerleri, tarıhshy ǵalymdar, QMDB Ǵulamalar keńesiniń músheleri, QMDB-nyń oblystaǵy bas ımamdary jınalady. Sonymen qatar, forýmnyń qonaǵy retinde QR Parlamenti Senaty men Májilisiniń depýtattary, qoǵam qaıratkerleri jáne Qazaqstan halqy Assambleıasy shaqyrylyp otyr.

- Dinı rásimder tizilimi degen qujatty aıtyp óttińiz. Shynynda bul qujattyń ómirsheń bolatyny sózsiz. Qoǵamnyń suranysy da osy emes pe?

Iıa, óte durys aıtasyz. Qazirgi qoǵam úshin eń qajetti qujat osy desek te bolady. Óıtkeni, baǵana sózimizde aıtyp ótkendeı, elimizdegi dinı rásimderdiń oryndalýy ár ólkede ártúrli. Sábı týǵannan bastap, bul dúnıemen qoshtasqanǵa deıingi ómiriniń ár kezeńinde túrli dinı rásimder bar. Mysaly, aıtalyq, azan shaqyryp, at qoıǵannan bastap, tusaýyn kestirý, súndetke otyrǵyzý, neke qıdyrý, janazasyn shyǵarý, qabirge qoıý dep syndy jalǵasyp kete beredi. Qarap tursańyz, osy bir ár amaldyń astarynda dinimiz ben saltymyzdyń súıegi jatqanyn kóremiz. Degenmen, ár óńirdegi halyqtyń turmys-tirshiligine oraı keıbir dinı rásimderimiz, ásirese, janaza jáne jerleý rásimderi túrli bolyp keledi. Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy bul máselege buǵan deıin de jiti nazar aýdaryp, qajetti sharalar jasap kelgen edi. Osydan birer jyl buryn QMDB Ǵulamalar keńesiniń maquldaýymen «Janaza jáne jerleý rásimderi» atty arnaıy nusqaýlyq kitap shyǵarylǵan bolatyn. Al, endi, minekeı, elimizdiń barsha bilikti ımamdary jınalǵan alqaly jıynda arnaıy qujat bolyp bekitilmek.

- 2015 jyly alǵash ret uıymdastyrylǵanda «Qazaqstan musylmandarynyń tuǵyrnamasy», «Imamnyń tulǵalyq kelbeti», «Musylmannyń tulǵalyq beınesi» atty qujattar qabyldandy. Sońǵy ret 2017 jyly «Úzdik zııatker ımam» atty tujyrym bekitildi. Bul jumystar qalaı júrip jatyr?

- Siz aıtyp otyrǵan bul qujattar Dinı basqarma jumysynyń damýyna aıtarlyqtaı serpin bergenin aıta ketý kerek. Dinı basqarma jumysyna oń áserin tıgizip, eldegi barlyq ımamdar qyzmetin aıqyndap, musylman jannyń qoǵamdaǵy ornyn, tulǵalyq kelbetin kórsetip berdi. Osy qujattar arqyly biz meshitter qyzmetin damyta otyryp, jamaǵatty da asyl qasıetterge, salt-dástúrimizge tárbıeleýge tyrystyq. Jamaǵat arasyndaǵy ımam bedelin kóterip, dinı saýat ashý kýrstaryndaǵy ustazdar mártebesin ornyqtyrýǵa kúsh saldyq. Búgingi tańda kúsh te, qýat ta – bilim men birlikte. Elimizdiń ár azamatyna tereń bilim, kórkem minez, myqty rýh, el, jer, Otan qadirin biletin bıik sana jáne eń bastysy tatýlyq kerek. III respýblıkalyq ımamdar forýmy dinı tutastyǵymyz ben turaqtylyǵymyzdy nyǵaıta túsýdi kózdeıdi. Sonymen qatar, ár azamattyń rýhanı damýyn maqsat tutady.

- Jyldy qorytyndylap mýftııat dástúrli túrde máýlit merekesin ótkizetini bar edi. Bul shara da bıyl jalǵasyn tabatyn shyǵar?

- Bul suraqty óte oryndy qoıdyńyz dep esepteımin. Men de osy Efır barysyn paıdalanyp, jalpy kórermenderimiz úshin azdaǵan aqparat bere ótkenim jón bolar. Máýlit merekesi – ardaqty paıǵambarymyz Muhammed (s.ǵ.s.) týǵan aıdyń qurmetine oraı el bolyp, jurt bolyp jabyla toılaıtyn meıram. Ǵalamnyń raqym nury bolǵan Áz Elshiniń ǵıbratty ǵumyrynan úlgi-ónege alyp, tálimin jalpaq jurtqa jetkize túsý maqsatynda jyl saıyn elimizdiń barlyq óńirlerinde, ıaǵnı barlyq QMDB ókildikteri boıynsha bul mereke laıyqty dárejesinde atalyp ótilip keledi. Bıylǵy jyly da bul dástúr óz jalǵasyn tabatyn bolady. Elimizdiń bas shahary Nur-Sultan qalasynda da bul shara joǵary deńgeıde uıymdastyrý josparlanyp otyr. Igi mereke qarasha aıynyń bas jaǵynda ótedi.

Alla Taǵala barsha ıgi isterimiz ben amaldarymyzǵa berekesin darytyp, jemisti bolýyn násip etkeı!

- Naýryzbaı qajy ózińizge de Alla razy bolsyn!