EREJEP AIY JÁNE QASIETTI RAǴAIYP TÚNI

  Keshegi ústimizden qus ushyryp, astymyzdan ıt júgirtip qoıǵan keńestik almaǵaıyp zamanda din musylman balasy talaı izgi qundylyqtarynan aıyrylyp qala jazdady. Sondaı joǵaltyp baryp, qaıta qaýyshqan jaýhar qundylyqtarymyzdyń biri dinimizde bekitilgen qasıetti kúnder men shuǵylaly túnder edi. Anyǵynda, Quran men Súnnette belgilengen ılahı sáýleli shaqtar – adamzat balasy úshin baqyt qaqpasynyń, ıakı, kemeldiliktiń kilti ispetti. Endeshe, qasıetti aılardyń hıkmeti hám aldaǵy kúnderi qaýyshatyn Raǵaıyp keshiniń ılahı syryna az-kem toqtalyp ótsek.

     Zadynda, adam balasynyń ómiri árdaıym bir kelki bola bermeıdi. Keıde eńis-yldıǵa quldyrap, keıde bıik shyńǵa órleıdi. Adamnyń taǵdyrynda qýanysh pen qaıǵy qataralasa júredi. Balsheker baqytty kúnderdiń de, súrkeı tirshiliktiń de kermek dámin tatady. Árbir kúnniń, aı men aıdyń, jyl men jyldyń bir birine uqsamaıtyn óz ereksheligi bar. Adam balasy ózin baqytty etetin qýanyshtty jáıtterge tap bolatyny sekildi, qaıǵy-muńǵa batyratyn qaraly kezeńdi de basynan keshirip jatady. Óıtkeni, adam balasynyń ómiri tolqymaly, keıde qııaǵa samǵap, keıde quzǵa quldılaıdy. Shyr etip dúnıe esigin ashqannan jan tásilim etkenge deıingi aralyqta, jumyr basty pende óne boıy bir syzyqtyń boıymen ómir súre almaıdy. Kimde-kim óz ómirine muqııat nazar aýdarar bolsa, keıde tóbege kóterilgenin, keıde tómendegenin, keıde tórge shyqqanyn, keıde tabaldyryqta qalǵanyn uǵyna alady. Demek, adam ómiriniń udaıy bir kelki, bir deńgeıde bolmaıtyndyǵy - tirshilik aksıomasy desek asyra aıtqandy emes.  
     Al, bıikke órlegenimizde dańdaısyp ketpes úshin, quldılaǵan shaqta kisilik kelbetimizdi joǵaltyp almas úshin ne isteýge tıistimiz?

     Sebebi, shúkirshilik pen sabyrlyq dinniń qos qanaty ispetti. Shúkirshilik – Jabbar Haqtyń bizge tartý etken nyǵmetteriniń artýyna, sabyrlylyq – qandaı bir qıynshylyqty ońaı eńserýimizge septigin tıgizedi. Qanshalyqty shúkirshilik jasap, sabyrly bola alsaq, esesine sonshalyqty saýap alatynymyz talassyz jáıt. Osy turǵydan alǵanda, qasıetti aılar men shuǵylaly túnder kórgen jaqsylyǵymyz úshin shúkirshilik jasaýǵa, bastan keshirgen taýqymetimiz úshin sabyrly bola bilýimizge berilgen zor múmkindik.
     Aıtalyq, qara qarǵanyń mıy qaınaıtyn saratannyń sartap ystyǵynda uzaq saparǵa shyqtyńyz delik. Jol boıynda aptap ystyqtan tula boıyńyz qara terge malshynyp, sýsyzdyqtan tamaǵyńyz keýip, ál-dármenińiz qalmaıdy. Bir jutym sý men kún kózinen tasalanar kóleńke izdep sharq urasyz. Óstip dármensiz kúı keship, sandalyp kele jatqanyńyzda, aldyńyzdan jibek jel esken, qustary saıraǵan, sýy mol, kókoraı shalǵyn, ıran baǵyna tap bolasyz. Máz-meıram bolyp, móldir tumasynan qanyp iship, jasyl quraq, kók maısaǵa jata ketip demalasyz. Jupar aýany jutyp, bir sergip bolǵan soń, boıyńyzdaǵy bula kúshińizdi jıyp alyp, saparyńyzdy odan aryqaraı jalǵastyrasyz...

     Minekı osy taqylettes shuǵylaly shaqtar da, sharshap-shaldyqqanymyzda tynystap, dem alyp, ótkenimizge kóz jiberip, óz-ózimizge esep beretin bir kerýen beketi tárizdi. Al, qasıetti bekette ne oılaýǵa tıistimiz?

     Keleshegimiz úshin asa mańyzdy bolǵan mundaı syndarly sátte aldymen ótken ǵumyrymyzdy oı-elegimizden ótkizgenimiz jón. Qaı kezde asyǵym alshysynan tústi, qaı tusta urymtal tústim dep ótkenimizge bir sholý jasaǵannan soń, endi qaıyrly hám  saýapty isterdi qalaı kóbirek jasasam bolady? Qatelik pen kemshilikten qalaısha minsiz bola alamyn dep qabilet-qarymymyzdy keler kúnge saptaýymyz qajet. Jaza basyp, jasaǵan kúnálarymyzǵa táýbe etip, qulshylyǵymyzdaǵy kem-ketiktiń ornyn toltyrýǵa basymdyq berýimiz shart. Dinı tanymdaǵy nuqsandyqty joıyp, rýhanı baıytatyn kitaptar oqýǵa mán bergenimiz abzal. Qala berdi, din ǵulamalarymen rýhanı suhbattastyq quryp, jaýhar qundylyqtarymyzdy tereń uǵynyp, ondaǵy ǵanıbetten ónege alsaq quba-qup. Iá, osylaısha Haqqa degen yqylasymyzdy arttyryp, jańasha túleýge bet-burys jasaı alamyz.   

     Erejep pen Shaǵban jáne Ramazan aılarynda uly kósh (hıjra) reformasy júzege asqandyqtan, musylmandar úshin bul mezgil qutty aılar sanalady. Sonymen qatar, dinı derekterde bul aılardyń qasıetti sanalýy – Erejep aıynda Raǵaıyp pen Mıǵraj túniniń, Shaǵban aıynda Baraǵat túniniń, Ramazanda Qadir keshiniń bolýyna baılanysty.
     Haq Elshisiniń (s.ǵ.s) Erejep, Shaǵban, Muharam, Sháýýal aılarynda aýyz bekitip, rýhanııatqa erekshe kóńil bólgen. Erejep aıynyń juldyzy týǵanda, Parasat padıshasy (s.ǵ.s):

dep duǵa qylǵan. Sondaı-aq, Alla Elshisi (s.ǵ.s) Erejep pen Shaǵban udaıy aýyz bekitip, nápil ǵıbadattardy atqarǵan. Haq esimderine madaq aıtyp, shúkirshiligin arttyryp, jarly-jaqybaılarǵa qarasatyn bolǵan. Aqıqattyń aqjal tolqyny sahabalar da osy mezgilde bir erekshe qarqynmen qulshylyq jasaıtyn. Paryzben qosa nápil qulshylyqtaryn oryndap, joq-jitikke qol ushyn berip, jetimder men kembaǵaldarǵa qol ushyn sozyp kómektesetin. Iaǵnı, ısi musylman juraǵaty qasıetti aılarda beıne qulshylyq pen izgilik jasaýdan jarysqa túsetin.  
     Erejep alǵashqy juma túnin «Raǵaıyp túni» dep ataıdy. Raǵaıyptyń sózdik maǵynasy (raǵıfa) jaýhar, qundy, ıhsan maǵynalaryna keledi. Osyǵan oraı, «Raǵaıyp túni» degende, ıgilik pen ıhsanǵa toly kesh degen túsinik oıǵa oralady. Aýyzdan aýyzǵa jekten ańyz-áńgimelerge qaraǵanda bul keshte Ámına anamyz Muhammed (s.ǵ.s)-ǵa júkti bolǵan kórinedi. Ásili, bulaı dep kesip aıtýǵa eshqandaı dinı negiz joq. Desekte, Ámına anamyz adamzattyń ardaqtysyna (s.ǵ.s) osy keshte júkti bolǵanyn sezgen bolýy ábden múmkin.

Sonymen birge, Raǵaıyp keshi aldaǵy ýaqytta qasıetti Ramazan aıynyń keletindigin kóktemgi qarlyǵashtaı alǵash bolyp estirtedi. Jalpy, kezekpen kelgen Erejep, Shaǵban, Ramazan syndy qasıetti aılardyń káýsarynan qanyp ishken momyn-musylmandar birtindep taqýalyqtyń shyńyna shyǵa alady. Al, Raǵaıyp keshi rýh pen sanany kir qoqystan aryltatyn Ramazan aıynyń jaqyndaǵanyn beıne rýh tilimen habarlaıdy. Raǵaıyp túni súıikti aıdy súıinshilegen jaqsylyq jarshysy sekildi. Psıhologııalyq turǵydan alǵanda dittegen muratymyz úshin rýhanı daıyndyq jasaýdyń salmaǵy óte zor. Iaǵnı, jumyr basty pende rýhanıet kógine kóterilý úshin aldyn ala zor jaýapkershilikpen qaıyrly isterga qadam jasaıdy.

Muhan ISAHAN