ELIN OILAMAǴANNYŃ — ERLIGI ZAIa, ERTEŃIN OILAMAǴANNYŃ — TIRLIGI ZAIa!
Perishtelerdiń: «Onda (Jer betinde) buzaqylyq istep, qan tógetin bireýdi jaratasyń ba?..»(Baqara súresi, 30)- dep, Jaratqanǵa shaǵymdanýy beker emes sekildi... Árıne, adamdy Alla qan tóksin, buzsyn, búldirsin dep jaratpaǵan. Adam jaratylǵanda oǵan qurmet retinde perishtelerge taǵzym etkizip, barlyq nárseniń ataýyn úıretip, maqsatyn da aıqyndap bergen. Ol qandaı maqsat edi? Ol ‒ jer betinde ósip-ónip, órkendep, damyp, damytyp, órkenıet qalyptastyrýymyz.
Al buzý men búldirý, qan tógý kóbine ózińe ólshenip berilgen rızyǵyńa razy bolmaýdan týady. Asylynda, jerdiń asty-ústi qansha baı bolǵanmen, ol baǵyńa baılanbasa, pesheneń onymen maılanbasa, báribir buıyrmaıdy. Óıtkeni «Alla rızyǵyn qalaǵanyna úıip-tógip beredi, qalaǵanyna ólshep beredi» (Zúmár, 52). Sondaı-aq adamdar, basshyń meıli qosshyń bolsyn, qansha ádiletsiz boldy degenmen, Alla ádiletsiz emes. Áreketi barǵa Allanyń berer bereketi bar, ol taýsylmaıdy. Al «Eńbek etpeseń, elge ókpeleme. Egin ekpeseń, jerge ókpeleme»... Bárine qol jetkizýge bolady, beıbitshilik bolsa. Otyz jyl óz qolyńmen turǵyzyp, kóktetken báıteregińdi shaýyp tastaı salý otyz saǵattyq is delik. Biraq, tynyshtyqty baq dep bilý ‒ adamdyq asyl qasıet. Ibrahım (a.s.) paıǵambardyń Quranda eki jerde keletin duǵasy bar: «Rabbym! Bul mekendi beıbit et ári onyń Allaǵa jáne Aqyret kúnine sengen turǵyndaryn jemistermen rızyqtandyr» (Baqara, 126); «Rabbym! Bul mekendi qaýipsiz et! Meni de, urpaǵymdy da puttarǵa tabynýdan aýlaq qyl» (Ibrahım, 35), ‒ delinetin.
Eń úlken, eń qaýipti kúná sanalatyn putqa tabynýdan aldyn ári adam ómiri úshin eń mańyzdy sanalǵan rızyqtan da buryn mekenniń beıbit, qaýipsiz bolýyn tileýi ‒ tynyshtyqtyń uly mańyzyn bildiredi. Sebebi, tynyshtyq bolsa, kúnáńnan qaıtýǵa mursat bar, túzelip, bárin túzetýge, ımanǵa kelip, izgilikti jaıýǵa, ósip-órkendep, damýǵa múmkindik bar.
Al, búlingen, buzylǵan mekende bolashaq bolmaıdy. Osy úshin de Quran bizge: «Búldirmeńder!»; «Buzýshy bolmańdar!»; «Búlik shyǵarmańdar!» degen buıryqty kóp eskertedi. Bir adamdy óltirdiń, búlikke sebepshi boldyń ‒ búkil adamdy óltirgenmen teń kúnáǵa qaldyń degen sóz. Sebebi, sol bir adam ‒ bir otannyń bólshegi, bir otbasynyń tiregi, ata-anasynyń ómiriniń máni edi. Al Alla adal etpegen múlikti menshiktep, ot ishinde olja terý ‒ óziń kóksep, tóbeden talap etip shyqqan ádildikke óziń saı bolmaı turǵanyńnyń kórsetkishi emes pe? Elirdiń, búldirdiń, búlingennen búldirgi aldyń, bul ‒ «elin oılamaǵannyń ‒ erligi zaıa, erteńin oılamaǵannyń ‒ tirligi zaıa» ketkeni. Júrek tynyshtyǵyn, bas amandyǵyn ańsap ótken, jarly bolsa da arly bolǵan, qanaǵatty ‒ túgesimeıtin qazyna dep bilgen qazaqtyń urpaǵy tek dúnıe men baılyqty qundylyq kórip, óz qunyn tómendetpeýi tıis. Dúnıeni belden basý ‒ baqyt emes. Baqytty terden izdeý kerek. Azǵa qanaǵat qylyp, barǵa shúkirlik etpegenniń, mol nyǵmet berilse de shúkirshilik etpeıtini, kimniń adamǵa raqmeti bolmasa, Allaǵa da alǵys bildirmeıtini hadıste beker aıtylmaıdy.
Kinámshil, ókpeshil, talapshyl bolý ‒ ósiretin jol emes. Ustamdylyq tanytyp, ár istiń artyn kútýdi, sabyr etýdi, aqylmen is qylýdy úırenip, jastardy da soǵan úıretýimiz kerek. Asylynda, dúnıelik daǵdarystan emes, rýhanı ashtyqtyń sebebinen eldi arandatyp jáne arandap qalyp jatyrmyz. Bir oıshyl: «Kez-kelgen memlekettiń túbine jetetin nárse ‒ qarjy daǵdarysy emes, rýhanı qundylyqtardyń daǵdarysy», ‒ degen eken.
Uıqydaǵy arystan sekildi jatqan búlikti oıatý ‒ el birligine, beıbit ómirge orny tolmas shyǵyn, kesir, kesapat alyp keletindigi úshin tyıym salynǵan. Osy úshin de Allah elshisi (s.a.s) kúnáǵa buıyrǵan jaǵdaıdan basqasynyń barlyǵynda basshyǵa baǵynýdy qattań eskertken. Myltyqtyń úni men búliktiń tútininen terezege úńilýden qorqyp qalǵan halyqtyń úreıi basylar, biraq balasynan aırylyp botalaǵan, bozdaǵan analar men balalardyń qaıǵysyn kim basa alady endi..? Alla el-jerimizdi barlyq búlik pen dushpannan, qaýip-qaterden, qaıǵy men qasiretten aman saqtap, tynyshtyǵymyzdan Qııametke deıin aıyrmaǵaı. Prezıdentimizdiń qoldaýshysy, tilekshisi bolaıyq, aǵaıyn! Qazaqtyń qazaqtan basqa janashyry, Qazaqstannan basqa panasy joq.
Qaırat QURMANBAEV,
PhD doktory
