DINNIŃ MAǴYNASY MEN TÚSINIGI
«Din» sóziniń arab tilindegi maǵynasy – syılyq, úkim, esep, jaza, moıynsuný, baǵyný, qulshylyq, sharıǵat, zań, jol, tipti, keıbir jaǵdaılarda ult degen uǵymdy da qamtıdy.
Al «dinniń» termın retindegi maǵynasyn, Alla Taǵala tarapynan jiberilgen adamzattyń ómir súrýin retke keltiretin, adamnyń asa kúrdeli jan-dúnıesine rýhanı tirek bolatyn zańdylyqttardy, aqyrette Allanyń razylyǵyna kenelýmen ýáde etilgen máńgilik jánnáttaǵy qýanysh pen baqytqa jeteleıtin joldardy kórsetedi dep túsindirýge bolady. Sondaı-aq, «din» uǵymy – adamzatqa paıǵambarlar arqyly jetken Jaratýshyǵa degen qulshylyqtyń zańdylyqtary men tártipteri. Árıne, biz bul jerde «dinniń» ulan‑asyr maǵynalyq kópqyrlylyǵyn barynsha sıntezdep, negizgi uǵym retinde ǵana keltirip otyrmyz. Asylynda, bul taqyryptyń sheńberi munymen shektelmeıtini daýsyz. Din búkil álemniń jaratýshysy tek Alla Taǵala tarapynan ǵana jiberiledi. Iá, din Jaratýshydan jetken qasıetti uǵym júıesi bolǵandyqtan, ózge kúshtiń dinge uqsas júıe oılap shyǵarýǵa nemese dinı úkimderge áldeqandaı ózgeris engizýge eshqandaı da quqy joq. Tipti, paıǵambarlar da mundaı quzyretke ıe emes.
Alla Elshileriniń mindeti – Jaratqannan kelgen ámirler men tyıymdardy úmmetterine jetkizý. Din adamǵa Alla Taǵalanyń tańǵajaıyp danalyq-qa qurylǵan jaratylysynyń aldyndaǵy maqsat, mindetterin aıqyndap beredi. Adam balasy tek iship-jeý, saıat quryp saırandaý, birin-biri óltirý úshin ǵana jaratylmaǵan. Kerisinshe, adamzattyń Uly Jaratýshyǵa qulshylyq etý úshin ǵana jaratylǵandyǵyn myna bir aıat baıan etedi: «Men jyndar men adamdardy tek qana maǵan qulshylyq etýleri úshin jarattym» (51. «Zarııat» súresi, 56-aıat). Din adamǵa eki dúnıeniń baqytyna aparatyn týra joldy kórsetedi. Adamnyń búkil is‑áreketin qaıyrymdylyqqa, izgilikke baǵyttaıdy.
Nátıjesinde adam fánılik ómirin de bosqa ótkizbeı saýapqa keneleri haq. Sebebi o dúnıelik ómirge qajetti negizgi qaǵıdalar tizbegin din ǵana úırete alady. Munyń qoǵamdyq máni de zor. Nege deseńiz, jeke adamnan shyǵatyn izgilik nury, onyń ımanı kelbeti aınalasyndaǵy dos‑jaran, aǵaıyn‑týystaryna da áser etpeı turmasy belgili. Din paıǵambarlar arqyly adamdarǵa jetkizilgen Allanyń buıryqtary men tyıymdarynan turatyndyqtan tek ýahıge ǵana súıenedi. Dinniń eń basty ereksheligi osy ýahı arqyly kelýinde. Basqalaı bolǵan jaǵdaıda, ıakı din negizi ýahıge qurylmasa, Alla quzyrynda ıláhı (qudaılyq) din bolyp sanalmaıdy. Islam ondaı dinderdi «jasandy din» dep ataıdy.
Batys álemi din uǵymy úshin «asa qurmetti, mán berilgen, taǵzym etilgen nárse» maǵynasyna keletin latynsha «religio» sózin qoldanady[3]. Tarıh sahnasyndaǵy fılosoftar, áleýmettanýshylar men dintanýshylar jáne ıslam ǵulamalary dinge túrli anyqtama bergen. Islam fılosofııasy boıynsha din – álemdi baılanystyrýshy kúsh, ıaǵnı, Alla Taǵalanyń barlyǵyna senim men amaldyń birligi.
