Dinnen qashyp qaıda baramyz?
Búginde din dese at tonyn ala qashatyndar ár jerde qylań bere bastady. Qıt etse, qazirgi dindarlardyń keıbir isin aıtyp dinniń de qadirin qashyryp bolǵan sııaqtymyz. Osyny kórip bir-eki bilgenimizben bólisýdi jón kórdim. Unatqan alar, unatpasa Abaı atamyz aıtqandaı óz sózim ózimdiki.
Adamzattyń tarıhyna úńilsek, adamdardyń eki tobyn kóremiz: dindi ustanatyndar men dinnen bezip qashqandar. Adamdarda din bolmasa, olardyń hal-ahýaly buzylady, nıetteri men júrekteri buzylady, kúndelikti áreketteri men minez-qulyqtary buzylady. Tipti pendelerdiń bir-birimen qarym-qatynasy da byt-shyt bolyp búlinedi. Din bolmasa, dosyń dushpanǵa aınalady da, din arqyly dushpanyń da dos bolyp ketedi. Óz ómirińizdi asyqpaı oılansańyz, osyǵan kóz anyq jetedi. Búgin qanshama adam dinnen alystaımyn dep ózara jaýlasyp tynǵan joq pa?
Adamdardyń qateligi osydan bastalady. Ómirińizdiń buzyla bastaýy dinge jeńil qarap, ony qaldyryp qoıǵan kúnimizden bastalady. Problemalardyń bastapqy sebebi sol ǵana, solaı emes pe? Basqany qaıdam, ózimde dál solaı bolǵan. Halyqtyń búkil problemasy tek qana dindi durystap ustaný arqyly ǵana sheshiledi. Basqa jol joq. Jer betindegi adamzat tarıhy bizge osylaı syr shertip jatyr. Mysaly, Adam atamyzdyń belinen týǵan eki uly bar emes pe edi: Abyl men Qabyl. Qasıetti Quranda Alla Taǵala Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s): «Sen olarǵa Adam balasynyń oqıǵasyn aqıqatpen aıtyp ber!» dep buıyrǵan. Olarǵa ne bolǵan deısiz ǵoı. Olardyń biri dindi ustanady da, ekinshisi oǵan mán bermeı tastap qoıady. Solardyń oqıǵasy búgingi bizge de sabaq bolýǵa tıis.
Bir kúni eki ul er jetken kezde olarǵa din arqyly úılenip, úı bolýdyń tártibi aıtyldy. Ol kezde Haýa anamyz ár qursaqtan eki bala týady eken, biri ul, ekinshisi qyz. Ósip jetilgen kezde birinshi qursaqtaǵy ulǵa ekinshi qursaqtaǵy qyzben úılený tapsyrylady. Sharıǵat solaı boldy. Ákeleri mynaý qyz saǵan, anaý saǵan dep sol tártipti túsindiredi. Sonda Qabyl: «Joq, men bul qyzdy almaımyn, anany alamyn», – dep qıqarlyqqa basady. Mine, osy jerge muqııat mán bereıik. Adam atamyz: «Qaraǵym-aý, munyń jaramaıdy, bul Qudaıdyń buıryǵy ǵoı», – dep, ábden zar qaqsaıdy. «Bolmasa, bir isińdi Allanyń jolyna baǵyshtap kórshi, sonyń qabyl bolsa, osy oıyńnyń qabyl bolǵany dep esepteıik», – deıdi. Sodan eki uly Alla jolyna qurbandyq jasaıdy. Biri bir qoı baǵyshtaıdy da, Qabyl bolsa, egininen tamaq istep, Alla jolyna usynbaqshy bolady. Sonda osy tamaq ashyp ketedi de, bul qurbandyq qabyl bolmaı qalady. Qabyl áý bastan-aq dinnen alystap júrgen jan edi ǵoı, sonyń saldary aıqyn baıqalady.
Qabyl aıtqanynan qaıtpaı, qalaıda degenine jetýge bel baılaıdy. Týǵan baýyryn óltireıin degen pıǵylǵa keledi. Dinnen bezý arqyly maqsatqa jetkisi keledi. Sonda Abyldyń áıeliniń basy bosaıdy dep oılaıdy. Aı-shaıǵa qaramaı baýyryn óltirip tastaıdy. Jer betindegi alǵashqy kúná osylaı bastalady. Aǵasynyń máıitin kórip ókinedi, biraq bolar is bolyp qoıǵan. Tápsir kitaptarynda Qabyldyń denesi osy kezde qap-qara bolyp, tútigip ketkeni aıtylady. Endi máıitti ne isteıdi, tastap kete me, arqalap júre me, basy jetpeı qoıady. Sonda qudireti kúshti Alla oǵan eki qarǵany kórsetedi. Olardyń biri ekinshisin óltirip qoıady da, sosyn tirisi jer qazyp, soǵan ólisin kómedi. Bul da sharıǵat edi. Qabyl da solaı jasaıdy. Mine, osy kúnnen Qabyldyń búkil qasiretteri bastaý alady. Súıikti Paıǵambarymyz aıtqandaı, jer betinde qandaı da bir qan tógis bolsa, sonyń kúnásiniń bir bóligi Qabyldyń árýaǵyna baryp turady. Óıtkeni ol jamanshylyqty alǵash bastap, soǵan jol salyp ketti.
Mine, tarıh osylaı kete beredi.
Bul dindi tárk etkenniń aqyry jaqsy bolmaıtynyn aıqyn mysaly. Dinsiz myna ómirde baqytty bolamyn deýdiń ózi bos áýreshilik qana. Mine, sol úshin Alla qaı ǵasyrdyń adamyn bolsa da, aldymen dindi ustanýǵa baǵyttaıdy. Sonda ǵana adamnyń nápsisi tárbıelenedi, qorshaǵan ortasy jaqsarady, minez-qulqy ádemilenedi.
Kórkemdep aıtqanda, din degen jańbyrdyń sýy sekildi. Túsken jerine tirshilik syılaıdy. Ósimdikke de, malǵa da, adamǵa da! Barlyq tirshilikke sý sebep. Quranda osyǵan qatysty qasıetti aıat ta bar.
Dál sol sekildi júrekter de din arqyly tiriledi. Jańbyr bolmasa, bári shóldep, qýrap, jer betin qurǵaqshylyq basady. Jańbyrmenen jer kógeredi degen qazaqy túıinniń astary osynda. Qarap tursaq, dinniń de mysaly osyndaı. Jańbyrsyz jerdiń qurǵaqshylyǵy sekildi dinsiz qoǵam da rýhanı qurǵaqshylyqqa ushyraıdy.
Adamzat bolyp neni búldirsek te, dindi belden basý arqyly búldirgenbiz. Qazir «Dindi qoıshy» dep buǵan ústirt qaraıtyndar osy jaǵyn oılanýlary kerek. Árıne, adamzatqa jaqsylyq ta, páleket te, zaýal da birden kelmeıdi. Aqyryn-aqyryn birtindep keledi. Sosyn solardyń astarynda din jatqanyn sezbeı de qalamyz. Allanyń hıkmeti sondaı. Qazirgi álemdi jaılaǵan indettiń de astaryn osydan izdegen maqul.
Shyndyǵynda, Alla Taǵala barlyq quldaryn anyq kórýshi, olardyń barlyq isterinen túp-túgel habardar. Barlyq isimizdi Qudaı kórip, baqylap turady. Durys pa, burys pa? Biraq kúnalardyń saldary kóbinese, keshigip keledi. Endeshe, dinge jeńil qaraýǵa bolmaıdy, aǵaıyn! Barlyq qaıǵy-qasiretimiz dindi tastap qoıǵannan kelip shyǵady. Baqytty ómir de dindarlyqpen keledi. Osyǵan tereń mán bersek eken deımiz...
Bul aıtylǵandardy aqyl aıtý dep emes, kókeıdegi oılardy bólisý dep qabyldarsyzdar. Bul jerde dindar bolý degen eńbek etpeı jatyp alý, ǵylym-bilimnen maqurym qalý degen sóz emes, árıne! Dindarlyq degen dúnıe men aqırettiń isterin durys saralap, soǵan qaraı ómir súrý degen sóz.
Alla árbir otbasyna, elimizge, jerimizge bereke bersin dep tileımiz.
Asylbek Áýezhanuly
