DINARALYQ DIALOG – ISLAM SENIMINE QAIShY KELMEIDI
Dıalog degenimiz – eki nemese odan da kóp adamdardyń bir-birimen sóılesýi. Al termındik maǵynasy bolsa, túrli násilder men mádenıetterdiń, túrli nanymdar men pikirlerdiń, túrli saıası túsiniktegi top ókilderi bir shańyraqta bas qosyp, bir-birimen mádenıetti túrde sóılesýin bildiredi. Elimizde tórt jylda bir ret ótetin Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń Sezi, ıaǵnı «Dinder arasy dıalog» jer betindegi, onyń ishinde Qazaqstan Respýblıkasynyń árbir azamaty qandaı dindi ustansa da óz erkindigi bar ekenine negizdelgen. Qazaq dalasynda keńinen taraǵan ıslam dininiń qasıetti kitaby Quran Kárimniń «Baqara» súresiniń 256-aıatynda «Din tańdaýda qysym joq» degen qaǵıda bar. Iaǵnı ıslam dini adamdarǵa din tańdaýda erkindik bergen. «Baqara» súresinen bólek, «Káhf» jáne «Iýnýs» súrelerinde de adamdar din tańdaýda erikti ekeni jaıynda aıtylǵan. Islam dinin ustanatyn musylmandardyń basqa din ókilderimen mámleleri jáne qarym-qatynastary kez kelgen mádenıetten ústem bolǵan jáne tarıhı tájirıbeni ornyqtyrǵan. Bul ónegeli tájirıbeniń teorııasyn taǵy da Quran Kárimnen aldy desek artyq aıtpaǵan bolar edik. Quran Kárimde «Mýmtahın» súresiniń 8-aıatynda: «Alla din turǵysynan sendermen soǵyspaǵandarǵa jáne jurttaryńnan qýyp shyǵarmaǵandarǵa jaqsylyq jasaýlaryńa jáne olarǵa ádildik etýlerińe tyıym salmaıdy. Shyn máninde Alla ádildik etýshilerdi jaqsy kóredi» dep musylmandarǵa eskertken. Konfessııaaralyq dıalog tujyrymdamasy men Dinaralyq dıalog keńesi Vatıkannan shyqqan. Sonymen qatar, bul termındi mıssıonerlik qyzmettiń quraly retinde qoldanylýy men keıbir dinı jáne saıası toptar, dinı dıalogqa qatysty kúmán týdyratyn pikirler taratty. Alaıda, aram nıetsiz shynaıy dıalogty zertteýdiń nátıjesinde paıdaly jáne qajet ekenin kórsetti. Basqa din ókilderimen dıalog ornatý Islamnyń negizgi qaǵıdalary men senimine (aqıdasyna) nuqsan keltirmeıtinimen qosa, Iýdaızm men Hrıstıan din ókilderiniń de bar ekenin moıyndaıdy. Bul jaıynda Quran Kárimniń «Ál-Imran» súresiniń 64-aıatynda: «(Ýa Muhammed!) Aıt: Áı, Kitap berilgen qaýim! Bizge de, senderge de birdeı bir ortaq sózge keleıik, Alladan basqasyna qulshylyq etpeıik, Oǵan eshnárseni serik qospaıyq. Sondaı-aq, birimizdi birimiz Alladan ózge – ıeler etip almaıyq» dep ósıet etken. Osy turǵydan alǵanda paıǵambarymyz Muhammedtiń (s.ǵ.s.) paıǵambarlyǵyn qabyldamaý dıalogqa kedergi bolmaıdy. Al dıalog arqyly Islamnyń ne bolmasa basqa da din ókiliniń óz nanym seniminen bas tartý múmkin emes. Haq din, ıaǵnı eń durys din alǵashqy adamnan jáne alǵashqy paıǵambar Hz. Adam atadan bastalady. Jalpylaı alǵanda haq dinniń negizgi qaǵıdalarynda ózgeris joq. Biraq qulshylyq túrleri men keıbir erejelerde qabiletterdiń ózgerýi men damýyna, ýaqyt pen geografııalyq jáne áleýmettik jaǵdaılarǵa baılanysty ózgerister bar dep qana aıta alamyz. Paıǵambarlar qoıǵan qaǵıdalar mádenıet pen órkenıetti damytqan saıyn keıingi jiberilgen paıǵambarlardyń dinderi de sol zamannyń talabyna saı bolyp otyrǵan. Bul Evolıýtsııa ıýdaızm men hrıstıandyqtan keıin kelgen ıslammen birge sharyqtaý shegine jetti. Iaǵnı Alla tarapynan jiberilgen ılahı kitaptar Táýrat pen Injilden keıin Qııametke deıin jalǵasatyn máńgilik muǵjıza bolǵan Quran Kárimmen aıaqtaldy.
Osylaısha Islam belgili bir qoǵamǵa emes, búkil adamzatqa jiberilgen. Quran Kárim ózinen aldyńǵy kelgen kitaptardaǵy negizgi qaǵıdalardy jáne faktilerdi rastap, burmalanǵan máselelerdi túzetken. Islamda haq dinniń negizgi qaǵıdalary anyq kórsetilip, ýaqyt pen geografııaǵa qaraı ózgeretin erejeler men ustanymdardy din ǵulamalarynyń fıqhyna qaldyrylǵan. Islamnyń haq din retinde qııametke deıin jaramdylyǵyn qamtamasyz etetin qaǵıdalardyń biri de osy qasıet. Islam dini barlyq dinderdiń paıǵambarlaryna ıman etý shartymen de basqa dinderdiń bar ekenin joqqa shyǵarmaıdy. Iaǵnı Alla tarapynan jibergen barlyq paıǵambarlarǵa ıman keltirý – jalpy musylmanǵa ortaq mindet. Paıǵambarlardyń keıbirine senip, keıbirin qabyldamaý Islam senimine sáıkes kelmeıdi. Qorytyndylaıtyn bolsaq, Otanymyz ben álemniń tynyshtyǵy jáne adamzattyń máselelerin sheshý úshin, beıbitshilik pen kelisim úshin, mádenıetimizben órkenıetimiz úshin, jarqyn bolashaq úshin, rýhanı-áleýmettik damýymyz ben qaýipsizdigimizdi saqtaý úshin ózge din ókilderimen suhbattasý – dinderdiń, onyń ishinde ıslamnyń negizgi qaǵıdalary men senimine nuqsan keltirýdi bildirmeıtin áreket.
Isataı BERDALIEV
