Dárettiń medıtsınalyq ári rýhanı paıdasy

Uly Jaratýshymyzdyń dáret jaıynda: «...Alla senderge qıyndyq qalamaıdy, alaıda shúkirshilik qylsyn dep senderdi tazartqysy jáne nyǵmetin támamdaǵysy keledi»[1], – dep baıandaıdy.

Aıtylǵan aıattyń syryna úńilip kórelik:

Júrekten bastaý alǵan qan tamyrlary, odan qashyq bolǵan saıyn, kopıllıarly qan tamyrlaryna bóline bastaıdy. Sol qan tamyrlar qataıyp qyzmetin baıaýlatsa, bul júrekke aýyr tıedi. Bul taǵamnyń zııandy quramyna qaraı nemese júıke júıesiniń buzylýy, kóp qımyldamaý, denege aýyr salmaq salý arqyly tamyrda maı túıirshekteri paıda bolady. Olar tamyrlarǵa edáýir keri áserin tıgizip, munyń nátıjesinde jyldam qartaıýǵa nemese kúızeliske ákep soqtyrady.

Mıdyń ústińgi qabaty jáne aıaq-qol tamyrlary júrekten qashyq ornalasqandyqtan biraz kúrdelirek. Qan tamyrlardyń belsendiligin arttyratyn faktordyń biri ol – dáret sýy. Dáret alýdyń denege kóp paıdasy bar. Dáret alý arqyly denege jattyǵý jasaıdy. Sýdyń salqyn bolýy qan tamyrlardyń arnasyn taryltsa, al ystyq sý bolsa kerisinshe úlkeıtedi. Bul qan tamyrlarynyń serpindiligin saqtaıdy, ári alys – jaqyn aǵzalarǵa qannyń esh kedergisiz aınalymyn qamtamasyz etedi.

Alla Taǵala pendesine qan aınalym nyǵmetin berip, keremet júıeni jaratty. «Dáret alyńdar ... senderge bergen nyǵmetim támamdalsyn, qan aınalymy retke kelsin» degendeı.

Jastaıynan dáret alyp júrgen adamnyń qan tamyrlary qataımaǵan ári mı júıesiniń buzylmaǵandyǵyn kórsetedi.

Adam denesinde aq qan jáne qyzyl qan aınalymy bar. Dáret ala otyryp, aq qannyń aınalym júıesin retteıdi de denedegi teriniń solyp, jıyrylýyna tosqaýyl bolady.

Ádette dáret músheleri jýylǵanda qan aınalymy artyp, mıǵa qajetti ottegini jetkizedi. Ol tánniń saýlyǵyna kepildik jasaıdy. Kúnine keminde bes ret dáret alyp júrgen musylmannyń keıbir kóz aýrýyna shaldyqpaǵandyǵyn dárigerler alǵa tartady. Muny paıǵambar medıtsınasynan da kezdestirýge bolady.

Doktor Halýk Nurbaqı óziniń kóp jyldyq tájirbıesinde únemi dáret alyp júrgen úsh júzge tarta qarttardyń qan qysymyn (davlenııa) ólshep júredi. Doktor olardyń kúrdeli aýrýǵa shaldyqpaǵandyǵyn jáne jastary alpys besten joǵary bolsa da qan qysymynyń júz jıyrmadan aspaǵandyǵyn aıtady.

Dáret – júıke júıesin rettep, stresti joıady.

Dáret – sharshaýdy basyp, denege sergektik beredi.

Dáret – júrektiń jumysyn jeńildetedi.

Dáret – bettegi ettiń qýattylyǵyn arttyrady.

Dáret – qan aınalymyn retteıtin tamyrlardyń belsendiligin arttyrady.

Dáret – aǵzanyń negizgi qorǵaýshysy bolǵan lımfa júıesi qyzmetin jaqsartady. Lımfa túıinderi qyzmetiniń jaqsarýy – ınfektsııa, bakterııamen kúresýshi aq qan túıirshekteri arqyly aǵzanyń aýrýǵa qarsy tózimdiligin kúsheıtedi.

Sonymen qatar, adamnyń boıynda belgili bir Energııalyq tepe-teńdik bar. Bul tepe-teńdiktiń saqtalýy densaýlyq úshin óte mańyzdy. Aýanyń lastanýy, sıntetıkalyq kıimder men qoldanystaǵy zattar, ishken as-sý, kóńil-kúıdiń túsýi bul teńdikke keri áserin tıgizip, adamnyń mazasyn qashyrady. Qazirgi tańda túrli aýrýdyń kóbeıýi, júıke júıesiniń buzylýy jáne betke ájimniń erte túsýi munyń alǵashqy belgilerinen bolyp sanalady. Mundaı zardaptardyń aldyn alýǵa dáret pen ǵusyl kóp septigin tıgizedi.

Taǵy denede Energııadan paıda bolatyn ári kóptep kezdesetin psıho-somatııalyq aýrýlar bar. Bul Energııanyń eń bolymsyz áseri – ol teri astyndaǵy kishigirim bulshyq etterge qatysty.

Minekeı, jastaıynan dáret alyp júrgen adamnyń nurly júzdi bolýy osyǵan baılanysty. Dárette ár músheni úsh retten jýý súnnet amalyna jatady. Bes ýaqyt namazyna uqypty árbir musylman balasy kúnine on bes (15) ret aýyz-murnyn, júzin, qoldaryn jáne aıaqtaryn jýady. Muny kúndelikti jalǵastyrady.

Al, namaz oqymaıtyn «meniń júregim taza» deıtinder tań erteńgisin bir ret betin jýǵan soń, keshkisin betin, aıaǵyn jýsa jýdy, áıtpese ol da joq. Úlken, kishi dáretke barǵan soń qaǵazben tazalap, sosyn «júregim taza» deıtinderge qarańyz.

Jalpy dáret alǵanda qaı aǵzalarǵa paıdasyn tıgizedi der bolsaq:

Áýeli dáret alatyn adam – tazalaný, kúnásinen arylý jáne Allanyń razylyǵyna ıemdený úshin nıet etedi. Bısmıllásin aıtady, óıtkeni Ardaqty paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Allanyń esimi atalmaı alǵan adamnyń dáreti joq»[2], – degen. Taǵy bir hadısinde: «Kimde-kim bısmılláhpen dáretin alatyn bolsa, denesiniń barlyǵyn jýǵandaı bolady. Al, dáret alǵanda Allanyń aty atalmasa, tek dáret múshelerin tazalaǵan bolady»[3], – degen. Sodan eki qolyn, saýsaqtarynyń arasyn salalap jýady, óıtkeni medıtsına jaǵynan qarasaq mıkrob-bakterııalardyń tez shoǵyrlanatyn jerdi sabyndap jýý kerektigin aıtady. Munda tazartyp qana qoımaı, saýsaq arasyn salalaǵanda júıkege, streske qarsy jattyǵý jasaǵan bolady. Al, pende ishteı Rabbysyna jalbarynyp: «Sýdy tazartýshy etken ári Islamdy nur etken Allaǵa shúkir», – dep madaq aıtady.

Keıin aýzyn úsh ret jýady. Aýyz qýysynda jınalǵan taǵam qaldyqtary nemese asqazan joldary arqyly keletin keleńsiz ıis kóp ótpeı adamnyń mazasyn ala bastaıdy. Kúnine on bes ret aýzyn jýa otyryp, odan arylady ári qasyndaǵy adamǵa yńǵaısyz jaǵdaıdy týǵyzdyrmaıdy. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) mısýakty úgitteıdi. Bul tisti tazalap qana qoımaı, aýyz qýysyndaǵy ıisten aryltady, odan bólingen sól asqazanǵa paıdaly. Mısýak jaıynda Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Mısýak – aýyzdy tazalaýshy ári Rabbynyń razylyǵyna jetkizýshi»[4], – degen. Al ishteı: «Rabbym, Seni zikir, shúkir etýime jáne qurandy oqýyma maǵan kómektese kór», – deıdi.

Sodan betin úsh ret jýady. Bul áreket betke ár berip qana qoımaı, qurǵaq bolýynan saqtaıdy. Ári kózge jattyǵý jasaıdy. Al, pende ishinen: «Ýa Rabbym! Ahyrette bir top adamdardyń júzderi jarqyrap, bir top adamdardyń júzderi qaraıǵan kúni. Meniń júzimdi jarqyratyp, nurlandyra kór», – deıdi. Keıin kezegimen eki qolyn shantaǵymen qosa jýady. Qoldaǵy lak, boıaý, jalpy sýdyń terige sińýine kedergi bolatyn zattan arylý qajet. Qoldy ysqylap jýý arqyly terige jattyǵý jasaıdy. Bul arqyly aqyrette Paıǵambarymyz (s.a.s) óz úmmátin dáret alǵan músheleri arqyly tanıtyndyǵyn aıtqan. Oń qolyn jýyp jatqanda: «Ýa, Rabbym! Amal dápterimdi oń jaǵymnan bere gór, ári esebimdi jeńildete gór» dep tilese, sol qolyn jýarda: «Ýa Rabbym! Amal dápterimdi sol jaǵymnan jáne artymnan bere kórme, ári esebimdi qıyndata kórme» dep qııamettegi aýyr kúndi eske alyp duǵasyn tileıdi.

Sodan bir ret basyna másıh tartady. Bul – sý qolyn basyna jaı ǵana sıpaý arqyly iske asatyn amal. Bul Energııanyń tepe-teńdigin saqtap, basqa jattyǵý jasaǵan bolady. Al, ishteı bolsa: «Rabbym! Denemdegi shash pen túkti, terilerimdi tozaq otyna haram ete kór. Eshqandaı kóleńkeniń bolmaıtyn ahyret kúninde meni kóleńkende kóleńkelete kór», – dep tileıdi.

Sodan keıin qulaq pen moınyna bir ret másıh (sıpaý) tartady. Qulaq jáne aıaq-qolda denedegi barlyq núkteler bar. Qulaqty sıpaý arqyly núktelerge jattyǵý jasalynady, júıkeni tynyshtandyrady. Qulaqtyń ishin sıpaýmen tepe-teńdikti qalyptastyryp qulaq aýrýyna qarsy turady. Bul kezde ishinen: «Ýa, Rabbym! Meni sózdiń durysyna qulaq asyp, soǵan moıynsunǵandardan qyla kór», – dep tileıdi.

Kelesi oń aıaǵynan bastap, tobyǵymen qosa eki aıaǵyn jýady. Joǵaryda aıtyp ótkendeı aıaqtyń núktelerine jattyǵý jasaıdy, ári aıaqtyń ıistenýine tosqaýyl bolady. Aıaq jýylǵanda demin alady ári nurlanady. Aıaq saýsaqtarynyń arasyn jýa otyryp qan aınalymyn iske qosady. Oń aıaǵyn jýaǵanda ishteı: «Ýa Rabbym! Syrat kópirinen aıaqtardyń taıatyn kúni meniń aıaǵymdy taıdyra kórme, bekem ete kór», – deıdi. Al, sol aıaǵyn jýǵanda: «Rabbym! Dúnıede, ári aqyrette aıaǵymdy nyq basýshylardan ete kór. Is - áreketimdi qabyl al, kúnámdi jarylqa, tirshiligime, saýdama bereke bere kór», – dep tilegin bildiredi.

Dáret alyp bolǵan soń júzin qubylaǵa buryp: «Alladan basqa táńir joq ekendigine, seriginiń bolmaǵandyǵyna, tek jalǵyz táńir ekendigine kýálik beremin. Jáne Muhammed Onyń quly ári elshisi ekendigine de kýálik beremin. Allam! Meni kóp táýbe etýshilerden, jaqsy tazarýshylardan et. Sen barlyq kemshilikterden páksiń. Allam! Sen ulyqtaımyn. Senen basqa táńirdiń joq ekendigine kýálik beremin. Senen jarylqaýyndy tileımin, saǵan táýbe ettim. Allam! Muhammedke jáne Muhammedtiń otbasyn keshirip, olarǵa esendik bere kór»[5] dep aıtar bolsa jánnattyń segiz esigi ashylyp, qalaǵan esigine kirýine bolady.

Mine kórip turǵanynyzdaı, dárettiń rýhanı paıdasy bar. Dáret, tipti, ashý - yzany da basady. Bul jaıly Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Ashý-yza – shaıtannan. Shaıtan bolsa ottan jaralǵan. Olaı bolsa, boıynyzdy ashý-yza kernegende ony jeńý úshin dáret alyńyz»[6], – dep, qıyndyqqa aparatyn jolǵa tosqaýyl qoıýdy úıretip ketken.