Bir quty aıran jáne Súleıman meshiti
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Musylmannyń nıeti – jasaǵan amalynan qaıyrly», – deıdi. Basqa hadısinde: «Rasynda, Alla Taǵala senderdiń dene-bitimderińe, túr-sıpattaryńa qaramaıdy. Ol júrekke jáne jasaǵan amaldaryńa qaraıdy», – deıdi. Iá, Alla Taǵala pendesiniń kórkem kelbetine, dúnıe-múlkine, ataq-dańqyna, shen-shekpenine qaramaıdy. Ol baı-jarly, deneli, ıakı aryq, dep bóle-jaryp dáreje bermeıdi. Haq Taǵala qulynyń júregine, Ózine degen ystyq yqylasyna, nıetine, súıispenshiligine qarap baǵa beredi. Sondyqtan da keıde mysqaldaı nıet batpandaı amaldan áldeqaıda qaıyrly kelýi múmkin. Mysaly, bireý abyroı úshin meshit salýy múmkin. Endi bir jarly adam sol meshitke qarap «shirkin-aı, meniń de shamam kelgende dál osyndaı meshit salar edim» dep ishteı armandap nıettense, álgi adam sol meshitti salǵandaı batpandaı saýap alyp, al, salýshy nıeti buzyq bolsa, mysqaldaı da saýap almaýy múmkin.
Túrkııada áli kúnge deıin týrısterdiń, ásirese, eýropa men japon týrısteri arnaıy kelip kóretin alyp Súleımanııa degen meshit bar. Sol meshit salynarda mynadaı bir qyzyqty oqıǵa bolady. Sol eldiń Súleıman degen patshasy bir kúni úlken saýapqa ózi ǵana kenelgisi kelip, Alla úshin qııametke deıin shydaıtyn meshit salǵysy keledi. Shartaraptan nebir ataqty sheber ustalardy shaqyrtyp: «Men ınshallah qııametke deıin shydas beretin meshit salǵym kelip otyr. Osy isti senderge tapsyramyn. Onyń qarjysyn memleketten emes, bárin de ózim tóleımin. Baıqańdar! Eshbir tiri pendeden bir tıyn da alýshy bolmańdar!», – dep qatań eskertedi. Sonymen meshit qurylysy qyzý túrde bastalyp ta ketedi. Qurylysshylar eshkimnen soqyr tıyn da almaı, qaqqan árbir qazyǵynyń qarjysyn patshanyń tikeleı ózinen alyp otyrady. Kóp uzamaı-aq alystan menmundalap záýlim meshit boı kótere bastaıdy. Biraq, osy qurylysqa jaqyn mańdaǵy bir kepede jalǵyzbasty bir kempir ómir súretin. Onyń ómirdegi bar baılyǵy qorasyndaǵy jalǵyz eshkisi ǵana edi. Ol sol eshkisin dalaǵa jaıyp, sonyń sútin saýyp, uıytyp aıran etip, bazarǵa satyp kúneltetin. Álbette, úıiniń janyndaǵy qurylysty ol da kúnde kórip, kóp uzamaı alyp meshitke kórshi bolatynyn sezip ishteı qýanyp júrýshi edi.
Birde ol jalǵyz eshkisin saýyp jatyp: «Dál úıimniń irgesinde kópten beri meshit salynyp jatyr. Odan beıhabar jandaı qalaı júrmekpin. Meniń de soǵan qosarym bolýy kerek qoı», – dep oılaıdy. «Sorly-aý, neńdi bereıin dep ediń?! Ony saldyryp jatqan osy eldiń patshasy. Al sen neńdi qosasyń? Myna jalǵyz eshkińdi satsań da onyń bir kirpishin satyp alýǵa shamań jetpes. Al eshkińdi satsań erteń qaıtip kún kórmeksiń?», – deıdi óz ishinen qasarysqan bir daýys. «Nesi bar. Eshkimdi satpasam da ózimniń bir kúndik tapqan tabysymdy qosarmyn», – deıdi ol óz-ózine jaýap qatqandaı. Ol osylaısha saýǵan sútin bir quty aıran etip, tús áletinde qurylysshylarǵa aparyp beredi. Tústik asyna kirisip ketken bir top qurylysshylar men sheberler onyń myna quty aıranyn alady da sol sátte-aq qotarady. Ustalardyń eshbirine mynaý saýapqa ortaq nárse degen oı kelmeıdi. Tipti ájeıdiń kelip-ketkenin baıqamaı da qalady.
Dál sol túni Súleıman patsha tús kóredi. Túsinde qııamet bolyp, barsha adamzat qaıta tirilip, Mahsharǵa jınalyp, jaqsylyqtary men jamandyqtary tarazyǵa tartyla bastaıdy. Bir kezde tarazynyń bir basyna Súleımanııa meshiti, bir basyna bir quty aıran qoıylyp tartylady. Sol kezde Súleımen meshiti jeńil tartyp, bir quty aıran aýyr basady. Súleıman patsha tań qylań bergende azan daýysynan oıanyp ketip, kópke deıin óziniń qaı álemde turǵanyn bilmeı, tús seziminen aıyǵa almaı jatady. Artynsha dereý sheberlerdi túgel shaqyrtyp: «Meshitke kim járdem etti?», – dep suraıdy. Barlyǵy birdeı: «Jo-oq, patsham! Eshkim járdem etken joq. Sizdiń jarlyǵyńyz boıynsha eshkimniń kómegin qabyldamadyq»,– deıdi. Patsha olarǵa senbeı izdeý salady. Barlyǵy da oılanyp turyp: «Eshkim járdem etken joq. Tipti keshe syrttan kelgen bóten adam bolmady. Tek myna kepede jalǵyz turatyn bir kári ájeı kelip, tús áletinde bir quty aıran bergeni bolmasa»,– deıdi. Qatty oıǵa batyp otyrǵan patsha «bir quty aıran» degen sózdi baıqap qalyp: «Bir quty aıran!»,– dep daýystap jiberedi.
Iá, «Musylmannyń nıeti – jasaǵan amalynan qaıyrly», keıde mysqaldaı nıet batpandaı amaldan áldeqaıda aýyr degen osy. Jalǵyz basty, jarly kári kisiniń amaly bir quty bolǵanmen, Haq Taǵalaǵa degen ystyq yqylasy záýlim meshittiń salmaǵyndaı, tipti odan da aýyr bolǵan. Sol sebepti, ınshallah, qııametke deıingi sol meshitte oqylǵan Quran men namazdyń saýaby Súleıman patsha men birge álgi kári kisige de birdeı arttarynan jazylyp turmaq. Bul da Qudaı Taǵalanyń quldaryna degen sheksiz raqymdylyǵy men sharapaty.
Iá, Uly Jaratýshy qashan da pendesiniń júregine nazar salmaq. Álemde nebir dindi tereń biletin ǵalymdar bar. Sondaı-aq, el arasynda Islamnan ilimi taıaz adamdar da bar. Mine, Jaratýshy Jappar Iemiz ǵalymdardyń ilimine ıakı keı adamnyń ilim taıazdyqtaryna emes, eń bastysy Ózine degen qanshalyqty jaqyndyǵyna qaramaq.
Hazireti Musa (ǵ.s.) bir kúni jolda ketip bara jatyp, bir shopanǵa jolyǵady. Shopan: «Eı, jomart Iesi Allam! Sen qaıdasyń? Men saǵan qul, jolyńa qurban bolǵym keledi. Aıaqkıimińdi tigip, shashtaryńdy taraıyn. Kıimderińdi jýyp, bıtterińdi syǵaıyn. Eı, Uly Rabbym Alla! Saǵan sút bereıin. Barlyq eshkilerim saǵan qurban bolsyn!», – dep turǵan edi. Hazireti Musa (ǵ.s.): «Sen kimmen sóılesip tursyń?»,– dep suraıdy. Sonda shopan: «Jer men kókti jaratqan Alla Taǵalammen tildesip turmyn»,– dep jaýap qatady. Hazireti Musa (ǵ.s.) osyny estip oǵan qatty ashýlanyp, Alla Taǵalaǵa bulaı aıtýǵa bolmaıtyndyǵyn betine basady. Shopan istegen qylyǵyna qatty ókinip, basyn tómen salyp, saharaǵa júgire jóneledi.
Azdan soń hazireti Musaǵa (ǵ.s.) «Qulymdy Bizden jyraqtattyń. Biz pendeniń sózine emes, júregine, kóńiline qaraımyz» degen Alla Taǵaladan ýahı-habar keledi. Hazireti Musa (ǵ.s.) dereý saharany sharlap, álgi shopandy taýyp alyp, aıtylǵan qýanyshty habardy jetkizedi.
Hazireti Musa (ǵ.s.) aıtqandaı, árıne, Haq Taǵalany pende tárizdi elestetýge bolmaıdy. Raqymy mol ǵalamzattyń Jaratýshysy qulynyń yqylasy úshin keshirmek. Keıde bireýler Qudaı Taǵalany qurdasyndaı etip ázilge qosady. Bundaı nárseni aıtqan adam táýbe etpese, Alla Taǵala keshirmeıdi. Óıtkeni mundaı sóz – naǵyz kúpirlik. Mundaı adamnyń júregi de taza emes. «Ańdamaı sóılegenniń aýyrmaı ólýi», sirá, osyndaı kisilerge aıtylǵan bolsa kerek. Adam qaı máseleni de ázilge burýy múmkin. Biraq Qudaı, paıǵambarlar, din haqynda áste múmkin emes. Ol adamnyń bul ómirimen qosa aqyretin de jermen-jeksen etedi. Mysaly, «namazdan qaıyr joq» degen adam sol kúni apatqa ushyrap, ǵumyr boıy múgedek bolyp qalsa, ol kináni ózinen izdegeni durys. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Adam denesinde bir tutam et bar. Ol jaqsarsa, denesi túgelimen jaqsarady. Ol buzylsa, denesi túgelimen buzylady. Abaı bolyńdar! Ol – júrek», – deıdi. Sondyqtan adam qashan da júregin taza ustaýǵa kúsh salýy tıis. Óıtkeni, bul – onyń barsha ǵumyrynyń mán-maǵynasy.
Muhıtdın Isauly
