BILIM ALÝDAǴY BASTY MAQSAT
Qyrkúıek aıy jaqyndap, jańa oqý jyly bastalý qarsańynda turmyz. Ata-analar balalaryn mektepke bilim alýy úshin beredi. Bolashaǵyn oılaǵan jastar joǵarǵy oqý oryndaryna túsip, bir istiń mamany bolýǵa tyrysady. Sondaı-aq, muǵalimder men ustazdar shákirt tárbıeleý isine jazǵy demalystan soń jańa yjdahatpen kirisetin bolady.
Alaıda, qoǵamda arasynda «ne úshin bilim alynady, ne úshin bilim beriledi» degen suraq onsha kóterile berilmeıdi. Onyń sebebi árkimniń óz ishki josparyna baılanystyrylyp qoıǵannan bolsa kerek.
Dıplom alǵan adamǵa «endi dıplomyńnyń jemisin je» degen tilek aıtylyp jatady. Ne oımen aıtqanyn árkim ózi biledi, degenmen «osy dıplomyń arqyly jaqsy jumysqa turyp, qajetti aqshańdy taýyp, dıplomyń arqyly abyroıǵa kenele ber» degen tilek sııaqty.
Zııaly da kózi ashyq keıbir kisiler «dıplomyń seni alǵa qoıǵan murat-maqsatyńa jetkizsin» dep te tilek aıtyp jatady.
Dindar bir ustazymyz: «Endi onyń (alǵan bilimińniń) amaly qalaı bolady» dep, dıplomdy bilim deńgeıi dep bilip, sol bilimge amal etý kerek ekenine nazar aýdartyp otyrǵanyn kórip edik.
Hákim Abaı «balamdy medresege «bil» dep berdim, shen alsyn, qyzmet qylsyn dep bermedim» deıdi.
Shynynda da, bilim ne úshin alynady?
Imam Ǵazalıdy tanystyryp jatýdyń ózi artyq, ol jaryqtyqtyń Islamnyń qujaty degen ataǵy dindar ortaǵa, zaıyrly bilim ıelerine ol kisiniń orta ǵasyr fılosoftarynyń jarqyn bir ókili ekenin aıtý jetkilikti bolsa kerek. Sol ımam Ǵazalı ómiriniń sońynda barsha dúnıelik ister men ataq-abyroıdy shetke ysyryp qoıyp, týǵan ólkesi jaqtaǵy bir meshittiń qasyndaǵy bir bólmede bar bilgenin urpaqqa jetkizýdi maqsat tutyp, kitap jazýmen aınalysady. Sol aıadaı bólmede áıgili «Ihıa-ý ýlýmıd-dın» kitabyn jazyp shyǵady.
Bir kúni Imam Ǵazalıǵa bir hat keledi. Ol hatta hat joldaýshy óziniń ilim-bilim jolyna túsken, izdeniste júrgen jigit ekenin aıta kele suraq qoıady. Hatynda Alla elshisi Muhammed paıǵambardyń (s.ǵ.s.): «Ýa, Allam, meni paıdasyz bilimnen saqtaı gór!» degen duǵasy bar ekenin aıtyp, «Bilimniń de paıdasyzy bolar ma eken?» dep jazady. Sonda Imam Ǵazalı ol jalyndy jas jigitke jaýap retinde «Aııýhal ýaladýl mýhıbb» «Áı súıkimdi bala» degen kitap jazyp shyǵady. Sol kitapta negizgi jaýabynyń tobyqtaı túıinin «eger nápsi qumarlyǵyńdy qandyrý úshin bilim alynatyn bolsań, sol bilim paıdasyz bilim» dep túsindiredi.
Biz stýdent bolǵan sol bir 90-shy jyldardyń sońy men 2000-shi jyldardyń basynda ekiniń biri ıýrısprýdentsııa men Ekonomıka mamandyqtaryn tańdaǵan edi. Al, biz dintaný mamandyǵyn tańdaǵan bolatynbyz. Sonda kileń stýdentter ózara bir-birimizden «nege bul mamandyqty tańdadyń?» dep surap jatamyz. Jaýaptar árqalaı bolatyn. «Elde ádilettik ornatsam ǵoı» degen oıda bolatyndary da kezdesse, keıbireýleri «prokýratýrada ákemniń dosy isteıdi. Sol kisi oqý bitirgennen soń qoldaý kórsetip, qyzmette joǵarylaýyma kómektesedi. Sol úshin tańdadym» dep ishki esebin jasyrmaıtyndar da jolyǵyp jatatyn. Tipti, «men «vlast» qolymda bolǵanyn qalaımyn» degen adamdy da kezdestirdik. Ol kezdegi jaǵdaı qıyn, qylmys ta kóp, ol qylmyskerdiń jazadan qutylyp ketýine kómektesip jiberip, ózderiniń syıaqysyn alyp baıýshylar da kóp kez. Turmystyq jaǵdaı turǵysynan sol zań qyzmetkerleri basqalardan anaǵurlym ilgeri turatyn edi. Soǵan qyzyqqan jastar bilimdi osyndaı jaqqa paıdalana otyra baıýǵa bolady dep nápsiqumarlyqqa bet burǵandary seziletin edi.
Shyndyǵyna kelsek, «Adamdy súı, Allanyń hıkmetin sez» degendeı, ilim-bilim arqyly adamzatty jaqsy kóre otyra, sol adamzatqa sol ilim-bilimimen jaqsylyq pen qaıyrymdylyq jasap, shapaǵatyn tógip otyratyn bolsa, ilim-biliminiń shapaǵaty men sharapatyn kóreri sózsiz.
Barsha hadıstiń maǵynasyn óz ishine qamtyǵan «Árbir is nıetke baılanysty» degen Paıǵambar (s.ǵ.s.) ósıetine saı, bilim alarda nıetti durystap alý óte mańyzdy.
«Alla Taǵala mahabbatyn tógip otyra jaratqan adamzatqa paıdamdy tıgizsem, sonda Alla Taǵala maǵan razy bolyp eki dúnıeniń shyn jaqsylyqtaryn maǵan beretin bolady. Endeshe bilimim arqyly adamzatqa paıdamdy tıgizemin, jaqsylyq jasaımyn» degen oımen bilim alsa – sol ilim-bilimge amal etken bolyp, murat-maqsatqa jetýge bolady. Alla Taǵala abyroı men keń yryzdyq-nesibeli etedi!
Ádilhan Imanáliuly
«Áziret Sultan» meshitiniń naıb ımamy
