BEREKESIZDIK – EShQAShAN JEMIS BERMEIDI
El ishinde bolatyn berekesizdikten saqtaný jaıly qasıetti Quran men paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) súnnetinde naqty nusqaýlar bar. Jalpy adam balasy bar da qandaı da bir ártúrli tolqýdyń bolmaı qalýy múmkin emes. Onyń paıda bolatyny jaıly paıǵambarymyz (s.ǵ.s) hadısterinde aıtyp ketken. Sondyqtan da, bolýy múmkin berekesizdikten saqtaný, oǵan ázir bolý paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) súnnetinen bolyp tabylady. Ol úshin aldymen – bilim, aqyl, hıkmet (danalyq), durys amal, sabyr, yjdahat kerek.
Imam Ál-Buharı sahıh hadıster jınaǵynyń «Fıtna kitaby» atty taraýynda: Alla Taǵalanyń «Senderden tek zalymdarǵa ǵana kesiri tıip qalmaıtyn berekesizdikten (fıtnadan) saqtanyńdar» («Ánfál» súresi, aıat-25) degen aıatyn jáne paıǵambarymyzdyń myna bir sahıh hadısin «Sender men kórip turǵandy kóre alasyńdar ma?! Men senderdiń úılerińniń arasynda jańbyr sııaqty fıtna júrgenin kórip turmyn» degenin keltiredi. (Buharı, Múslım)
Imam Naýaýı bul hadısti tápsirlegende: búlikti jańbyrmen teńeý – onyń kópti qamtıtynyn bildiredi, ıaǵnı onyń kesiri adamdardyń barlyǵyna tıedi, eshbir qaýymdy bul kesel aınalyp ótpeıdi, dep túsindirgen. Sol sııaqty ımam Ábý Daýdtyń hadıster jınaǵynda Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s): «Eń baqytty adam – paıda bolǵan berekesizdikke qosylmaı aman qalǵan jáne Allanyń synaǵyna shydaǵan adam» degen sózin rıýaıat etipti. Kez kelgen aýrýdyń aldan alyp emdelý jaqsy ekenin árbir sanaly adam túsinedi. Sol sııaqty, kesel bastalǵan soń saqtanýdan onyń aldyn alǵan áldeqaıda artyq.
Osy oraıda, sahaba-halıf Omar ıbn ál-Hattab (r.a): «Nadandyqty kórip (búlikti) odan ǵıbrat almaǵan adamnyń ıslamy túıirshik-túıirshik bolyp joıylyp ketedi» dep aıtqan. Jalpy musylman ǵalymdary berekesizdiktiń zııany jaıly bylaı deıdi:
1. Adamdardy qyzyqtyrady. Imam Ibn Hazm: «Berekesizdiktiń gúli eshqashan jemis bermeıdi» degen. Iaǵnı, ol bastalǵanda gúl sııaqty aldamshy keıipte adamdardy qyzyqtyryp ózine tartyp turady. Adamdar ony jaqsylyqtyń nyshany sııaqty kórip, bolashaqta kóp jemis beretindeı úmittenedi. Biraq buzylǵan bereke eshqashan jemis bermeıdi.
2. Aqyl-esti ketiredi. Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s): «Aqyl-esti ketiretin berekesizdikter keledi. Ol kelgende birde-bir aqyl-esi durys adam taba almaı qalasyńdar» degen hadısi bar. Osy hadısti rıýaıat etken muhadıs oqymystylar «Araq-sharap búlik sııaqty mas qylmaıdy, búlikke mas bolý odan da qatty aqyl-esti ketiredi» dep tápsirlegen. Jáne kimde-kim haramdy halal dep, al halaldy haram deıtin bolsa, ol adamnyń berekesizdikke urynǵany, degen.
3. Jappaı joıady. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) aıtqan hadıs-qıssada: «Bir qaýym kemege minedi. Jartysy ústińgi qabatta qalady da, al ekinshi jartysy tómenge túsedi. Kemeniń túbindegiler shóldegen saıyn ústindegilerden baryp sý surap mazalaryn alady. Joǵarydaǵylar renjip sý bermeı qoıady. Kemeniń túbindegiler: «Kemeniń astynda sý bar emes pe, myna jerdi teseıik te, analardy mazalamaı, sýdy emin-erkin iship otyra bereıik» deıdi. Sóıtip, bireýi aıbaltamen kemeniń túb aǵashyn shaba bastaıdy. Eger de, bul aqymaqty erkine qaldyrsa, barlyǵy qurıdy, al toqtatsa, barlyǵy qutylady».(Buharı, Termezı, Ahmad). Osy hadısti tápsirlegen ıbn Bashır: «Búlikshiler kemeniń astyńǵy qabatyndaǵy adamdar sııaqty, olardyń qolyndaǵy baltany alyńdar» deıdi.
Al qazir adamdar ¬ tilimen, saıası taıazdyǵymen, nadandyǵymen, ásire ultshyldyǵymen aıbaltadan da qatty zııan keltirip jatyr. Onyń sebebinen: tatýlyq, bereke, yntymaq joıylýy múmkin. Sebebi, jalǵan úreı adamdarǵa kúmán salady, jaqsy nıetterinen qaıtarady, dostardy arazdastyrady jáne kúnáǵa ıtermeleıdi. Sóıte tura osyndaı búlikke urynǵan pendeler – nıetim jaqsy, ultymnyń qamy, qazaqtyń bolashaǵy dep aqtalady hám solaı oılaıdy. Biraq olar kemeniń tesilip qalǵanyn túsinbeıdi. Kez kelgen amaldy istemes buryn adam nıetin durystap, onyń ózine, qoǵamǵa paıdasy men zııanyn ólsheý kerek. Jalpy, demokratııa degenge elitip, kemeniń búlinýine erkindik berýge bolmaıdy.
Alda-jalda búlik bastalyp ketse aqyly bar adamdardyń ózi aqymaqtardy toqtata almaıdy. Sondyqtan da Alla Taǵala «Ánfál» súresi, 25 - aıatynda: «Senderden tek zalymdarǵa ǵana kesiri tıip qalmaıtyn búlikten saqtanyńdar» dep aqyly bar adam balasyna úkim etken. Jalpy berekesizdik bolmaǵany durys. Otany men otbasynyń tynyshtyǵyn oılaıtyn árbir qazaq azamaty búlikke urynbasyn. Bizge turaqtylyq aýadaı qajet aǵaıyn!
Beken QAIRATULY
