Basqaǵa paıdaly bolý – abzal istiń biri
Islam dini izgilikti nasıhattap, meıirimdilik qundylyqtardy úndeıdi. Basqanyń basyndaǵy qıyndyqqa ortaqtasyp, jábir kórgenderge janashyr bolýdy nasıhattaıdy. Eń bastysy, ómirdiń barlyqsalasyn qamtyp, adamzatqa týralyq kórsetetin sara joldy nusqaıdy. Aınalasyndaǵylarǵa amanatpen qaraǵan musylman bar jaqsylyqtyń kilti, hám bastaýy. Ózgeniń isin óziniń qajetinen joǵary qoıa otyryp, adamdardyń alǵysynan Allanyń razylyǵyn artyq qoıý yqylasty musylmannyń sıpatynan ekenin kóremiz.
Adamnyń bir-birine degen izgiligi bolmasa, olardyń arasyndaǵy qarym-qatynas qalaı órbir edi. Qastandyq jasaý sııaqty keleńsiz kórinister de beleń alyp ketken bolar edi. Biraq, Alla aq pen qarany aıyrýshy, onyń ara-jigin aıyryp, minez-qulyqtyń da ara salmaǵyn baǵamdap bergen.
«Jaqsy sóz – jarym yrys» delinedi qazaq danalyǵynda. Biz jaqsy isti kóbirek nasıhattap, onyń ulaǵatyn ónege etýimiz kerek. Meıirimdilik pen izgilik adamdy jaqsylyqqa jetelep, eń aldymen ózgeniń qam-qareketin kóbirek oılaýǵa talpyndyrady. Basqaǵa paıdaly bolýdyń astarynda da osy qundylyqtar jatyr.
Ekiniń biri bul jaqsy sıpattardy boıyna sińire ala ma?! Nege adamdar arasynda bir-birine degen qasań qarym-qatynas ta boı kórsetedi. Al, ıslam dini kerisinshe musylman men musylman biri-birine baýyr ekendigin kóbirek nasıhattaıdy. Tilimen de, qolymen de zııanyn tıgizbegen adam naǵyz musylman delinedi bir hadıste.
Endeshe, basqanyń jan dúnıesine úńilip, onyń qajetine jaraý ekiniń biriniń peshenesine jazyla bermeıtini taǵy bar. Al, ıslamdaǵy eń úlken sıpat osy basqanyń qajetine jaraý, oǵan paıdaly bolýdy kórsetedi.
Islamda qulshylyq bolyp sanalatyn zeketti aıtpaǵanda, namaz ben orazanyń ózi qorshaǵan ortaǵa paıdasy bar ekenin kóremiz. Adamdardy tamaqtandyrý, pitir berip ramazan aıyn izgilik aıyna aınaldyrý, qoǵamǵa barynsha paıda ákelý sol aıdyń mánin asha túsetindigin ańǵaramyz. Quranda: «Eı, ıman keltirgender, rýkýǵ, sájde jasap Rabbylaryńa qulshylyq qylyp, haıyr jaqsylyq qylyńdar, bálkim qutylarsyńdar»delingen. Demek, qulshylyq pen aınalaǵa haıyr jaqsylyq jasaýdyń baılanysyn áste esten shyǵarmaǵan abzal.
Shynynda, osy qasıetti aılarda kóbirek izgilikter jasalady. Mysaly, oraza ustaǵan adam ash adamnyń basyndaǵy teperishti kórip, sezinedi. Sosyn da ondaı musylmandar miskin adamdarǵa kóbirek qaıyrymdylyq jasaýǵa tyrysady. Bul tek oraza aılarynda ǵana emes, ómir boıy jalǵasatyn jaqsy úrdiske aınalady. Mańaıymyzǵa qarasaq, jaqsy qaıyrymdy adamdar óte kóp. Olardyń deni bergen sadaqalaryn, jasaǵan qaıyrymdylyqtaryn kórsete bermeıdi. Basqanyń paıdasyna jaraýdyń bir ulaǵat joly osy da shyǵar.
Jalpy, jaqsylyq pen izgilikke shaqyrý Allanyń ámiri. Quranda: «Senderden jaqsylyqqa shaqyryp, jamandyqtan tyıatyn bir top bolsyn» dep jaqsylyqty jerde taratýdyń mańyzdylyǵyn basa nazarǵa alǵan.
Iá, jaqsylyqtyń jarshysy bolý – ár musylman adamǵa tán sıpat bolýy tıis. Ózgege jaqsylyq jasaı almaǵan adam ózin de jaqsy kórmeıdi. Onyń jasaǵan qulshylyǵy da qabyl bola bermeıdi. Sondyqtan asyl dinimizdiń osy bir ónegesin keńinen nasıhattaýdyń astarynda shynaıy musylmandyqtyń jaqsy minez sıpaty kórinis tabady.
Ardaqty Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bir hadısinde: «Aǵashtardyń ishinde musylmanǵa uqsaıtyn aǵash bar» dedi. Sonda Abdýlla ıbn Omardyń jas bozbala kezi bolatyn. Ol: «Ol aǵash qurma aǵashy»dep aıtqym keldi. Alaıda sol jerde otyrǵandardyń eń kishkentaıy bolǵandyqtan (ádep saqtap) úndemedim. Sol kezde Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) ózi: «Ol qurma aǵashy, al qurma aǵashynyń barlyq jeri haıyrly»dedi. Qurma aǵashy jemis pen qosa aınalasyna ystyq kúni kóleńke bolsa, naǵyz musylmannyń da basqaǵa kóptegen paıdasy bolatyndyǵyn meńzegen.
Negizi, asyl paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) musylmandy osylaı qurma aǵashyna teńeýi teginnen tegin emes. Qazaqta: «Taspen atqanda aspen at» degen danalyq bar. Mysaly, qurma aǵashyna tas laqtyrsań, ol saǵan jemisin túsiredi. Aǵashtyń ózi musylmannyń jaqsy sıpaty ispettes kórinisti kóz aldyńa ákeledi.
Adam ekesh adam da aǵash qurly bolýy kerek qoı. Bul jaratylys Alla taǵalanyń taǵylymymen jaratyldy. Endeshe adamǵa izgi bolý, basqanyń keregine jaraý sııaqty qasıetter asa qajet. Sen ótkenge tas laqtyrsań, bolashaq saǵan da sol jamandyqty aldyńa keltiredi. Týmysynan balasyn jaqsylyqqa baýlý ıslam dinindegi adamı qasıetterdi boıyna sińirýge dáneker bolady.
Paıǵambarymyz: «Senderdiń biriń baýyrynyń kajetinde bolýlaryń myna meshitimnen shyqpaı qulshylyq etkenderińnen haıyrly» dedi. Osy tektes aıattar men hadıster musylmannyń qoǵamdyq ortada paıdaly adam bolý kerek ekenin kórsetedi. Quran aıattarynda Isa paıǵambardyń Márııam anamyzdyń qolynda jórgekke oralyp kishkentaı sábı kezinen jıylǵan qaýymǵa Allanyń qudirettiligin kórsetip: «Men Allanyń qulymyn» dep bastaı kele, «meni qaıda bolsam da berekeli etti» dep til qatady. Osy aıattardan berekeli bolýdyń maǵynasy basqalarǵa paıdaly bolý ekeni túsindiriledi.
Mańaıymyzǵa qarasaq, atys-shabys, urda-jyq keleńsiz kórinister jaıly aqparattardan aıaq alyp júre almaısyń. Bizge din adamdaryna Allanyń adamzatqa úndegen jaqsy da, izgi sıpattaryn kóbirek nasıattaý asa mańyzdy dep edim. Aq qaǵazdy alsań da, biz tutastaı appaq betin kóre almaı, kishkentaı ǵana qara noqatqa kózimiz túsedi. Jamandyq ta bálkim sol sııaqty shyǵar. Jaqsysyn da kóbirek kórip, sony balalarymyzǵa úlgi-ónege etsek, olar da ózgeniń qamyn oılaıtyn tulǵa bolyp qalyptasar edi.
Qanat Qydyrmın
Respýblıkalyq «Áziret Sultan»
meshitiniń naıb ımamy
