«Baqara» súresiniń tápsiri
Qasıetti Qurannyń aıatynda:
الم(1)ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ(2)الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ(3)وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ(4)أُوْلَئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ هُمْ الْمُفْلِحُونَ(5)
«Álıf, lám, mım (munyń maǵynasy jalǵyz Allaǵa aıan). Bul kitap (ıaǵnı qasıetti Quran) – eshqandaı shák-shúbásiz taqýalylardyń jetekshisi. Olar ǵaıypqa senedi, namaz oqıdy, ózderine berilgen rızyqtan (Allanyń jolyna arnap) jumsap turady. Olar saǵan túsken kitapqa jáne senen burynǵylarǵa túsken kitaptarǵa senedi. Aqyretke kúmánsiz nanady. Áne, solar ǵana Rabbylarynyń týra jolyndaǵylar. Solar ǵana muratyna jetetinder»[1], – delingen.
Iá, osy «Baqara» súresi qasıetti Qurannyń ekinshi ári eń úlken súresi bolyp tabylady. Bul súre paıǵambarymyz hazireti Muhammedke (s.ǵ.s.) Mekkeden Mádına qalasyna qaraı qonys aýdaryp kóship kelgennen keıingi túsken birinshi súre sanalady. Baıqaǵanyńyzdaı, bul súreniń basy múmın-musylmandardyń syn-sıpaty jóninde sóz qozǵap, keıin kápirler jáne eki júzdi munapyqtar týraly áńgime negizinde jalǵasady. Alla Taǵala bul úsh toptyń árqaısysyna arnaıy toqtap, olarǵa túsinik berip, qaı toptyń quramynda ómir súrý kerek ekenin adam balasynyń óz qalaýyna qaldyrady.
Imam Tırmızı Ábý Hýraıradan (r.a.) rıýaıat etken hadıs sháripte Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Úılerińdi qabirge aınaldyrmańdar! «Baqara» súresi oqylǵan úıge shaıtan kirmeıdi», – degen. Al, Imam Darımıı rıýaıat etken hadıs sháripte Abdýlla ıbn Abbas (r.a.): «Kim «Baqara» súresiniń on aıatyn basynan tórt aıatty, aıatýl-kúrsı jáne odan keıingi eki aıat pen súreniń eń sońǵy úsh aıatyn túnde oqyp jatsa, sol túni sol úıge shaıtan kirmeıdi», – degen. «Baqara» súresin oqyǵannyń osyndaı mol qasıeti bar. Degenmen, osy ýaǵyzymyz atalmysh súreniń alǵashqy bes aıaty, ıaǵnı, múmın-musylmandardyń syn-sıpatynyń tápsiri jóninde bolmaq.
Birinshi aıaty: «Álıf, lám, mım». Iaǵnı, bular – arab álippesiniń áripteri. Quran Kárimde júz on tórt súre bolsa, sonyń jıyrma toǵyz súresiniń alǵashqy aıattary osylaı áripterdiń atymen bastalady. Bul áripterdi «Faýatıhýs-sýarı», «súreni ashýshy áripter» nemese «hýrýfýl hıjaa» nemese «hýrýfýl Muqottaat» «bólshektelgen áripter» dep te ataıdy.
Paıǵambarymyzdan (s.ǵ.s.) nemese onyń sahabalarynan bul áripterdiń maǵynasy týraly rıýaıat bolmaǵandyqtan, ǵalymdardyń ol týraly ártúrli pikirler qaldyrǵan.
Keıbir ǵalymdar «álgi aıattaǵy áripter aıat bolyp kelgen, maǵynasy jalǵyz Allaǵa aıan» dep shektelse, keıbir tápsir ǵalymdary ony bylaı túsindiredi: «Quran túsken zamanda arabtardyń ishinde sóz sóıleýge usta, sózdiń maıyn tamyzyp sóıleıtin til sheberleri, aqyndar, jyraýlar kóp bolatyn, olar din ıslamdy moıyndamaı, Qurandy qabyldamaı: «Quran – Allanyń emes, Muhammedtiń qurastyrǵan týyndysy», – dep aıtatyn. Sondyqtan mundaı oıda bolǵandarǵa qarata: «Quran sender qoldanyp júrgen «álıf», «lám», «mım» sııaqty áripterden turady, qoldaryńnan kelse, sender de sol áripterden turatyn Quranǵa uqsas nárseni jasańdarshy» degen usynys maǵynasyn bildiredi», – deıdi.
Rıýaıat boıynsha, ár paıǵambardyń Alla Taǵalanyń elshisi ekenin dáleldeıtuǵyn muǵjızalary bolǵan. Muǵjızany bul kúnde «keremet» dep aıtatyndar bar. Muǵjıza men keremet ádetten tys is-áreketter. Biraq, ádetten tys is paıǵambardan tabylsa, ony keremet emes «muǵjıza» dep, al ádetten tys is bes ýaqyt namazyn qaza qylmaıtyn, Qurany men súnnetine berik jannan kórinse, ony «keremet» deýge keledi. Muǵjıza paıǵambarlarǵa ǵana qatysty sóz. Al, keremet kórsetý Allanyń dosy áýlıelerge ǵana tıisti. «Muǵjıza» dep paıǵambardyń paıǵambarlyǵyn dáleldeıtin ádetten tys iske aıtamyz. Máselen, Dáýit (ǵ.s.) paıǵambar zamanynda temir ustalary kóp bolǵan. Alla Taǵala temirshi ustalarǵa Dáýit (ǵ.s.) paıǵambardyń Alla elshisi ekenin moıyndatatyndaı etip temir sheberi qylady. Onyń temirden jasaǵan týyndylary onyń paıǵambarlyǵyn dáleldeıtuǵyn muǵjızalary boldy. Musa (ǵ.s.) paıǵambardyń dáýirinde sıqyrshylar kóp boldy. Sıqyrshylar perǵaýynnyń zulymdyǵyna bas kótergen halyqtyń záre-qutyn qashyryp, qorqytyp, úrkitip otyratyn edi. Perǵaýyndy Alla dep ataýǵa májbúrleıtin. Sonda Alla Taǵala Musa paıǵambardyń Alla elshisi ekenin moıyndatý úshin paıǵambarlyǵymen qosa sol zamandaǵy sıqyrshylardan da asyp túsetin muǵjıza berdi. Musa (ǵ.s.) paıǵambardyń asa taıaǵy bolatyn. Sol asa taıaq Musanyń qalaǵan nársesine aınala alatyn. Birde sıqyrshylar Musa paıǵambardy óltirý úshin ýly jylan jiberedi. Sonda álgi asa taıaq aıdaharǵa aınalyp sıqyrshylardyń jylanyn jutyp, Musany qorǵaıdy. Isa (ǵ.s.) paıǵambar zamanynda medıtsına ǵylymy damyǵan-dy. Adamdardyń syrqat, aýrýyn emdeıtin emshiler kóp boldy. Degenmen, keıbir aýrýlardy eshkim emdeı almaıtyn. Alla Taǵala Isa (ǵ.s.) paıǵambardy Alla elshisi ekenin moıyndatý úshin oǵan emshilik qasıet arqyly muǵjızasyn berdi. Eń kúshti emshiler emdep, jaza almaı júrgen aýrýlar paıǵambar qolynan shıpa tapty. Emdegende tek qolymen sıpap ótýiniń ózi jetkilikti edi. Álgi syrqat aýrýynan aıyǵyp ketetin. Tipti, Isa paıǵambar ólgen adamdy tiriltti de. Sondyqtan onyń paıǵambarlyǵyn birinshi bop emshiler moıyndaýǵa májbúr boldy.
Al, Muhammed (s.ǵ.s.) paıǵambardyń zamanynda aqyn, jyraýlar kóp boldy. Óıtkeni, arabtar sózge sheber, arab tili men ádebıetin jetik meńgergen halyq edi. Sonda Alla Taǵala Muhammedtiń (s.ǵ.s.) Alla elshisi ekenin moıyndatý úshin oǵan sózderdiń ulysy – qasıetti Qurandy berdi. Quran Kárim aıattary óte syrly, qupııaly. Olaı deıtin sebebimiz, onyń ádebı janrlary, sóz uıqastyǵy, til máneri men qaǵıdalary tolyq oryndalǵan.
Muhammed (s.ǵ.s.) paıǵambardyń aqyndyǵy da, jyraýlyǵy da joq edi. Qyryq jasqa deıin sózge sheberligi baıqalmaǵan-dy. Ómirinde bir saǵat ta eshkimnen sabaq alyp kórmegen jan. Oqý-jazý bilmeıtin. Alladan túsken alǵashqy aıattardy oqyp bergende, nebir arabtyń sol zamanǵy eń tanymal sóz sheberleri ań-tań qalysty. Paıǵambarymyz olarǵa ómir boıy sóz talastyryp júrgen til mamany sekildi kórindi. Sol zamanda eń kúshti dep tanylǵan óleń shýmaqtaryn qazirgi Qaǵbanyń qabyrǵasyna ilip qoıý ádeti bar edi.
Birde sóz sheberligi boıynsha jarys ótedi. Sonda «Inna atoına» súresin saıysqa qosady. Álgi súre sol saıysta birinshi oryndy ıelenedi. Nátıjesinde bul súre kóp ýaqyt boıy Qaǵbanyń qabyrǵasynda ilýli turdy.
Qazirgi zamanda til ǵalymdary Qurannyń grammatıkalyq qurylymyna tań qalyp, ony negizge alady. Quqyqshylar quqyq negizderin Qurannan taýyp ony paıdalanýda. Tarıhshylar Qurandaǵy tarıhı derekterdiń naqty aıtylǵanyna qarap ózara tańdanýda. Sebebi, hımııa, fızıka, astranomııa ǵalymdaryn Quran ózine baýrap otyr. Tipti, medıtsına ǵalymdarynyń da kádesine jarap keledi. Al, munyń bári Quran Allanyń kitaby ekenin moıyndaýǵa jeteleıdi.
Qurannyń áripteri topyraqtyń mysalyna uqsaıdy. Bireýler topyraqty laı qylyp, odan qysh quıady nemese odan ydys jasaıdy. Al, Alla Taǵala topyraqtan adamzatty jaratty emes pe?! Sol sııaqty arab álippesinen arab aqyndary shýmaq-shýmaq óleń toqıdy, sóz sheberligimen halyqty tań qaldyrady. Al, Alla Taǵala solardyń qoldanyp júrgen áripterinen qııamet-qaıym bolǵansha adam balasyn haq jolǵa salatyn qasıetti Quran kitabyn túsirdi.
Endi joǵarydaǵy súreniń ekinshi aıatynyń tápsirine kóshelik. Onda:
ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ(2)
«Bul kitap (ıaǵnı qasıetti Quran) – eshqandaı shák-shúbásiz taqýalylardyń (taqýasy barlardyń) jetekshisi», – delinedi.
Iá, qasıetti Qurannyń haq kitap ekendigine kúmán joq. Onda barlyǵy da ap-anyq jazylǵan. Bul jerde myna nársege asa kóńil bólý kerek. Quran – taqýaly adamdardyń jetekshisi. Ár esikti ashý úshin kilt kerek bolǵanyndaı, Qurannyń da kilti ıman men taqýalyq bolyp tabylady. Quran kez kelgen adamǵa jetekshi bolyp, oǵan jol siltep kete bermeıdi. Tek ımandy, taqýaly jannyń jetekshisi bolatyndyǵyn uqqan jón. Bir rıýaıatta Paıǵambarymyzdan (s.ǵ.s.): «Eı, Allanyń Elshisi! Taqýalyq qaı jerde?» – dep suraıdy. Sonda ol kisi oń qolyn kókiregine qoıyp: «Ol munda», – dep kókiregin kórsetti», – degeni aıtylady. Demek, kókiregi oıaý, kózi ashyq, nıeti taza, ımandy adamdy taqýa dep túsinemiz. Sondaı-aq, adamgershilikke jatpaıtyn jat qylyqtardy jáne kúná isterge jeteleıtin amaldardan jırenýdi de, jıirkenýdi de taqýalyq deýge bolady. Sózdiń túıini, Quranǵa boıusynǵan adamdy naǵyz taqýa jan degen durys-aq.
Qasıetti Quran kitaby jetekshim bolsyn deseńiz, taqýa bolý qajet. Onsyz, taqýasy joq júrekti Quran haq jolǵa bastamaıdy. Bul – meniń emes, «هُدًى لِلْمُتَّقِينَ» «(taqýasy barlardyń) jetekshisi» degen Alla Taǵalanyń ulyq sózi.
Al, taqýaly adam qandaı bolý kerek? Biz tápsirlep otyrǵan «Baqara» súresiniń alǵashqy aıattary boıynsha, taqýaly adam birneshe sıpatqa ıe bolý qajet.
Birinshi sıpaty: «Olar ǵaıypqa senedi» dep atap kórsetildi. Iaǵnı, taqýa adam «Alla Taǵalany kózimen kórmese de senedi» degen sóz. Sonda qalaı senedi? Demek, keıbir nárseler kózimizge kórinbese de senýge tura keledi. Mysaly, Elektr qýaty bolǵan toktyń bar ekeni kózge kórinbeıdi. Biraq, adam balasy oǵan senedi. Telefon tolqyndary, ol da kózge kórinbeıdi, biraq oǵan senemiz.
Endi, Qudaıdyń bar ekenin qalaı bilýge ári dáleldeýge bolady? Negizi, Jaratýshy qudiret ıesi Allanyń bar ekenin ǵylym pánderi úıretedi. Ǵylymnyń kez kelgen túri jaratqan Allanyń bar ekenin dáleldeıdi. Máselen, hımııa, fızıka, astranomııa, geografııa, jaratylystaný pánderi Allanyń barlyǵy men birligin oqytady. Qarańyz, jer betindegi ómirdiń ózi belgili tártippen jalǵasýy, aı men kúnniń, jerdiń jáne basqa da planetalardyń bir-birimen soǵysyp qalmaı júıeli áreket etýi, mezgilderge baılanysty aýa-raıynyń birde sýyq, birde jyly bolyp ózgerip otyrýy, jerge egilgen uryq dánniń ónip shyǵyp, ósimdikke nemese aǵashqa aınalýy, olardan túrli jemis-jıdekterdiń pisip jetilýi, adamzattyń tán túzilisi óte tańqalarlyq jaratylýy, ákeden ana qursaǵyna ótken bir tamshy sýdyń adamǵa aınalýy – jaratqan Allanyń bar ekenin bildiredi ári dáleldeıdi.
Ǵaıypqa sený degennen Alladan basqa, Allanyń perishtelerine, kitaptaryna, paıǵambarlaryna, qııamet kúnine, jannatqa, tozaqqa, ólimnen keıingi ómirge, ólip qaıta tirilýge senýdi de túsinemiz.
Imam ál-Hakım Amr ıbn Shýaıb rıýaıatynda bir kúni paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) sahabalaryna: «Senderdiń oılaryńsha, kimniń ımany kúshti?» – dep surapty. Sahabalar: «perishtelerdiń ımany», – dep jaýap beredi. Paıǵambarymyz: «Perishteler Allanyń qasynda júre tura ımany qalaı álsiz bolsyn?» – depti. Sahabalar: «Onda paıǵambardyń ımany», – deıdi. Alla elshisi: «Paıǵambarǵa Alladan ýahı túsip tursa da, ımany kúshsiz bolǵany qalaı?» – dedi. Sahabalar: «Bizdiń ımanymyz», – dep aıtty sonda. Ol: «Men aralaryńda turǵanda ıman keltirmeý qalaı?» – dedi. Sóıtip sońynda paıǵambarymyz suraǵyna ózi jaýap bere bastady: «Men úshin halyqtyń ishinde ımany kúshti adamdar – senderden keıin keletin urpaqtyń ımany, óıtkeni, (olar Allany da kórmeıdi, paıǵambardy da kórmeı, paıǵambardy kórgenderdi de kórmeı-aq,) kitapqa qarap ımanǵa keletin qaýymdar».
Taqyrypqa qaıta oralsaq, Baqara súresinde aıtylǵan taqýaly adamnyń kelesi sıpaty aıatta, ol «namaz oqıdy» delindi. Namaz jaǵdaıynda kóp duǵalardyń qatarynda jasaǵan basqa da ǵıbadat qulshylyqtardyń qabyl bolýy suralady. Namazdyń sebebimen adam balasy jeńildep, kóńili jumsap, basqa da ǵıbadattardy jasaýǵa, jaqsy saýapty isterdi atqarýǵa qushtar bolady, jamandyq ataýynan aýlaq júredi. Qasıetti Quranda:
إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنْ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ «Kúdiksiz namaz arsyzdyqtan, jamandyqtan tyıady»[2], – delingen.
Demek, namaz oqıtyn adamnyń arsyz, jaman qylyqtary bolmaıdy. Namaz oqıtyn adam kúná isten birjola qol úzýi kerek. Eger kúná isten qaıtpasa, ol - onyń oqyǵan namazy Alla Taǵalanyń quzyrynda qabyl bolmaı jatqanynyń belgisi.
Imam ıbn Jarır át-Tabarıı ál-Hasannan rıýaıat etken hadıste: «Kim namaz oqysa, ony oqyǵan namazy arsyz, jaman isterden qaıtarmasa, ol Alladan qashyq turǵan adam bop tabylady», – deıdi.
Taqýaly adamnyń úshinshi sıpaty joǵarydaǵy aıatta: وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ
«ózderine berilgen rızyqtan (Allanyń jolyna arnap) jumsap turady». Musylman adamnyń túsinigi boıynsha, beınetpen, adal jolmen tapqan dáýleti, baılyǵy Allanyń oǵan bergen rızyq nesibesi. Sondyqtan taqýaly musylman muqtaj baýyrlaryna sadaqa jasap turady. Sadaqa sózinde «bildirý» maǵynasy bar. Sadaqa jasaǵan adam júreginde ımannyń bar ekenin amalymen dáleldep, kórsetken bop sanalady. Hazreti Muhammed (s.ǵ.s.) paıǵambarymyz «Sadaqa Allanyń ǵazabyn sóndiredi jáne qaıǵyly qazadan saqtaıdy», – degen. Islam dini baı adamdardyń júreginde beısharalarǵa degen janashyrlyqty engizý úshin, qoǵamdaǵy azamattardyń arasynda qarym-qatynastyń kúsheıýi úshin, olardyń bir-birine baýyr basýlary úshin sadaqa jasaýdy amalǵa asyrǵan. Islam tujyrymy boıynsha, musylman sadaqa berip musylman baýyrynyń qajetin shyǵarsa, Alla Taǵala onyń bul amalyna kóp saýap jazýmen qatar osy dúnıede mezgilsiz qazadan saqtaıdy. Sondaı-aq, musylmannyń bergen sadaqasy onyń ǵumyryn uzartady, ıaǵnı uzaq ómir súrýine sebep te bolady jáne jasaǵan sadaqalary ony barlyq jaman aýrýlardan qorǵaıdy. Paıǵambarymyz Muhammed Mýstafa (s.ǵ.s.) bul týraly óz hadısinde: «Musylmannyń sadaqasy onyń ǵumyryn uzartady. Ony mezgilsiz ólimnen saqtaıdy. Tákapparlyq pen menmendik jáne maqtanshaqtyqty boıynan alastatady», – degen.
Sadaqa degen sózdi nápaqa dep te aıtýǵa bolady. Nápaqa negizi jalpylama sóz. Bul sózden sadaqany da, zeketti de, saýap úshin qaıyrymdylyq jasaýdy da túsinýge bolady. Aıattaǵy «ıýnfıqýn» sózi nápaqa degendi bildiredi. Demek, aıattan tek sadaqany ǵana emes, jalpy nápaqa jasaýdy túsiný kerek. Demek, taqýa kisi sadaqa da jasap turady, shamasy kelse, mindeti túrde mezgilimen zeket te beredi, qaıyrymdylyq sharalarynan da tys qalmaıdy jáne ornymen nápaqa da beredi. Nápaqa dese, qazaq halqy bala-shaǵa men ata-anasynyń nápaqasyn qamtamasyz etýdi túsinedi. Árıne, ata-anaǵa nápaqa berip, olardy baǵý – árbir perzenttiń paryzy. Qasıetti Qurannyń birneshe aıatynda Alla Taǵala: «Ata-anańa jaqsylyq jasa!» – dep buıyrady. Ata-anaǵa jaqsylyq jasap, olardy kıim-keshekke, as-aýqatqa muqtaj etpegen durys. Sol úshin únemi olardan habar alyp, hal-jaǵdaılaryn bilip turý qajet.
Áıel bala-shaǵanyń nápaqasy da – erkek kisiniń mindeti. Qasıetti Qurannyń «Baqara» súresiniń 233-aıatynda: «...analardyń jeý-ishý, kıim-keshegin balanyń ákesi mindetine alýǵa tıis...», – dep júktelgen. Demek, bul aıattardan ata-anany qaraýsyz qaldyrý, áıel bala-shaǵany tıisti qoregimen qamtamasyz etpeý, áıel aqysyn ótemeý, perzentti tastap ketýdiń durys emestigin túsinýge bolady. Al, paryzdy ótemeý – úlken kúná.
Mekkege baryp qajylyq jasaý – bes paryzdyń biri. Sol sapardyń óz sharty bar. Sonyń bir sharty qaıtyp oralǵanǵa deıin áıel, bala-shaǵasy men ata-anasyn nápaqamen qamtamasyz etip ketý. Iaǵnı, kıetin kıimnen, jeıtin tamaǵynan, azyq-aýqatynan tarylyp qalmaýlary kerek. Sonda ǵana qajylyqqa barýǵa bolady. Mine, osynyń ózi ata-ana men áıel, bala-shaǵa nápaqasynyń paryzdyǵyn, onyń moıynǵa qaryzdyǵyn kórsetpeı me?!
Joǵarydaǵy «Baqara» súresiniń alǵashqy aıattarynyń kelesi tápsirine kóshsek, aıatta taqýaly adamnyń kelesi sıpaty týraly bylaı delinedi: وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ
«Olar saǵan túsken kitapqa jáne senen burynǵylarǵa túsken kitaptarǵa senedi». Demek, taqýaly adam Quran kárim Allanyń kitaby ekenine qalaı sense, Qurannan buryn túsken Zabýrǵa, Taýratqa, Injilge de solaı senedi. Taqýaly musylman bul kitaptardyń Alladan túskenine birdeı senedi. Bul senim tek musylman úmbetinde ǵana bar, basqa eshkimde joq. Biz kitaptarǵa da paıǵambarlarǵa da senemiz. Buǵan senbeý ıman shartqa qaıshy.
«Islam» aty aıtyp turǵandaı, yqylas, beıbitshilik, yntymaq dini. Barlyq dinderge qurmetpen qaraıtyn din. Ásirese, toraǵa tabynǵan ıahýdı, injildi ustanǵan hrıstıan dinindegilerge asa iltıpat kórsetip olardy «Ahl ál-Kıtap» – «Kitap ıeleri» dep ataıdy. Osy dıalog kóp ýaqyttardan beri Islamnyń dinaralyq kelisimniń jaǵynda ekenin bildirip, dostyq, yntymaq, birlik jolynda qyzmet atqaryp keledi.
Qasıetti Quran Kárimde: «Adam balasy bir-aq úmbet», – degen úndeý bar. Bul jer betindegi búkil adamzat ásili bir úmbet ekenin eskertedi. Búgingi otanymyz Qazaqstan – Allanyń jazýymen kóp ultty memleket. Elimizde meshittermen qatar, hrıstıan dininiń bir-birimen bir qazanda sorpasy qaınamasa da, neshe túrli sektalarynyń syıynatyn úılerimen, shirkeýleri, evreılerdiń de sınagogalary erkin jumys jasaýda. Bulardan basqa da din uıymdary óz mıssııalaryn emin-erkin júrgizip jatqandyǵyna barshamyz kýámiz. Osy oraıda Elbasynyń Astanada kúlli din ókilderiniń basyn qosyp, ymyraǵa shaqyrýy - elimizdiń bolashaǵy úshin jasap jatqan ıgi isi ekenin aıta ketý kerek.
Taqýaly jannyń besinshi sıpatyna toqtalsaq, aıatta: «وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ» «Aqyretke kúmánsiz nanady», – delinedi. Aqyretke sený adamzatty tar dúnıeden keń dúnıege shyǵarady. Onyń ómiri bes kúndik dúnıemen bitpeıtinin, máńgi ómirdiń bar ekenin bildiredi. Ǵaıypqa sený, namaz oqý, ózderine berilgen rızyqtan (Allanyń jolyna arnap) jumsap turý. Quran kitapqa jáne burynǵylarǵa túsken zabýr, taýrat, injil kitaptary Alladan túskenine sený. Aqyretke kúmánsiz naný. Mine, osy bes sıpat taqýaly jannyń sıpaty sanalady. Osy bes sıpat tabylǵan adamdy «taqýa» deýge bolady. Bul sıpattar adam balasy úshin óte qajetti. Kimniń boıynan osy sıpattar tabylsa, sol adamǵa qasıetti Quran jetekshi bola alady. Kimge qasıetti Quran jetekshi bolsa, eki dúnıede de baqytqa qol jetkizedi. Kelesi aıatta munyń nátıjesi aıtylady: أُوْلَئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ هُمْ الْمُفْلِحُونَ
«Áne, solar ǵana Rabbylarynyń týra jolyndaǵylar. Solar ǵana muratyna jetetinder». Demek, kim muratyna jetkisi kelse, taqýalylyq sıpattarǵa kenelsin. Paıǵambarymyzdan (s.ǵ.s.) sahabalary: «Eı, Alla elshisi! Biz Qurandy oqyp, keı nárselerdi armandap qalamyz», – dedi. Paıǵambarymyz: «Senderge, jánnatqa kiretin adamdar týraly aıtaıyn ba?» – dedi. Sahabalar: «Iá», – dedi. Sosyn Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) «Álıf, lám, mımnen mýflıhýn» degen jerge deıin osy joǵarydaǵy aıattardy oqydy da: «Bular jánnatqa baratyndar», – dedi».
Olaı bolsa, bárimizdiń janymyz jánnattan oryn tapsyn. Jasaǵan qulshylyqtarymyz qabyl etip, murat-maqsattarymyz asyl etsin!
Baqtybaı Beısenbaev
[1] «Baqara» súresi, 1-5-aıattar.
[2] «Ankabýt» súresi, 45-aıat.
