Balalarǵa arnalǵan dástúrler QALJA DÁMI

Er — uljadan ulǵaıady,
Qatyn — qaljadan marqaıaly.
Qalja — qazaq mádenıetinde bosanǵan áıelge arnap soıylǵan mal. Bul dástúrdiń negizgi maqsaty — áıeldiń densaýlyǵyn qalpyna keltirý, ony qoldaý jáne oǵan qurmet kórsetý. Qalja rásimi qoǵamda bosanǵan analardyń ómirindegi mańyzdy sátterdi atap ótýge arnalǵan.
Qalja dástúriniń máni
Bosanǵan áıelge qalja berý — onyń álsiz denesin qalpyna keltirý, kúsh-qýatyn arttyrý, ári olarǵa qajetti qorektik zattardy berý maqsatynda júzege asyrylady. Bul dástúr áıelderge erekshe qamqorlyq kórsetý, olardyń psıhologııalyq jaǵdaıyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan eń ozyq dástúrlerdiń biri bolyp sanalady.
Qalja kúsh pen qýat
Qaljany áıel bosana salyp atqarady
Ana aman-esen bosanyp, bala dúnıege kelip, sábıdiń ińálaǵan daýysy estilgen zamanda-aq qalja maly qýanyshqa arnap shalynady. Qazaqta “Qaljasyz qatyn -oljasyz” degen tamasha támsil sóz bar. Keıin bala erjetip, bireý -mireýlermen eregesip qalǵanda” Meniń de sheshem bir qoı qalja jegen” dep sheshsiniń jegen qaljasynan rýhanı kúsh alyp, belsene iske kirisip ketedi.
Qalja maly
Qalja malyn áıeli aýyraıaq bolǵan kúnen bastap, bir aq sary bas qoıdy daıyndap qoıady. Ol qoıdyń qulaǵy shunaq, múıizi joq toqal ne aıaǵy aqsa-toqsaq bolmaýy shart. Túsi jaqsy, deni saý mal bolǵany durys. Eger ondaı bolmaı kem-ketik, aryq-turaq mal bolsa, qalja jegen qatynnyń balasy da áljaz, bozóekpe bolyp qalady dep yrym etedi.
Qaljaǵa soıylǵan qoıyń etin bosanǵan áıel aýyz tımeı turyp, bpsqa áıelderdiń jeýine, aýyz tıýine tyıym salady. Jalpy soıylǵan maldyń eti, sorpasy jáne basqa da bólikteri bosanǵan áıelge arnalyp daıyndalady.
Aýyldastary men jaqyndary áıelge qaljany daıyndaý úshin jınalady. Olar bosanǵan áıelge qoldaý kórsetý úshin jaqsy nıetpen áreket etedi.
Etti bólisý
Bosanǵan áıelge maldyń oń jaq asyq jiliginiń etin kúldeı usaq etip, ystyq sorpaǵa týrap beriledi. Bul — dástúr boıynsha áıeldiń densaýlyǵynyń qalpyna kelýine, omyraýynan sút mol shyǵýyna, qol-aıaǵyn tez baýryna alýyna kómektesedi. Maldyń moıyn omyrtqa súıegin toıǵa kelgen áıelden mújip jep, súıegin bólmeı etin jep bolǵan soń, moıyn súıekti esik mańdaıshasynyń ústingi jaǵyna ilip qoıady. Ol besiktegi bala moıny bekigenshe sol jerde turady. Onyń máni sol súıekti áıelder kórgen saıyn balanyń moınyn shyǵaryp almaıyq dep eppen ustaıtyn bolady.
Yrymdar men dástúrler
Qaljadan aýyz tımeı qalǵan áıelder bir-birine ókpeleıdi. Bul olardyń arasynda shynaıy qoldaýdyń belgisi retinde qaralady. Bala kótermeı júrgen áıelder «qaljadan» dám tatyp, «biz de bala kóteremiz» degen nıetpen, yrym jasap jeıdi.
Kindikti sheshe atqarar jol
Qaljany bosanǵan áıeldiń kindik sheshesi
daıyndaıdy. Sebebi bosanan anasynan keıingi balaǵa eń jaqyn anasy kindik sheshesi bolyp sanalady. Sondyqtan toı sply barysynda kindik ana erekshe qurmetke ıe bolady. Sol sebeti qalja terisi de kindik sheshesine beriledi.
Rıtýaldyq áreketter
«Balanyń moıny tez bekıdi» degen senimmen, soıylǵan maldyń moıyn omyrtqa súıegi esik jaqtaǵy oń keregeniń basyna ilip qoıylady. Bul — balanyń densaýlyǵyn qorǵaý maqsatynda jasalady.
Dástúrdiń erekshelikteri
Qazirgi qoǵamda qalja rásimi dástúrli túrde ótkiziledi, biraq keıbir otbasylar ony zamanaýı turǵyda atap ótýi múmkin, ıaǵnı rásimdi mereke retinde uıymdastyryp, kóptegen adamdardy shaqyrýy múmkin.
Qalja dástúri qazaq halqynda bosanǵan áıelge arnalyp ótkiziletin mańyzdy rásimderdiń biri. Ol áıelderge, ásirese, bosanǵan analarǵa qurmet kórsetý, qoldaý bildirý, ári olardyń densaýlyǵyn saqtaý maqsatynda júzege asyrylady. Bul rásim qazaq mádenıetiniń baılyǵyn, dástúrlerin jáne áıelderge degen erekshe nazar men súıispenshilikti kórsetedi.