Adaptatsııalyq Ekstremızm nemese jat aǵymdy ajyratý ádisi
Júregimdegi senim qate dep bireýdiń aıtýy eki talaı. Odan da ózgeni adasqan deý álde qaıda ońaı. Al, durys pen burysty ajyratýǵa kóbine bilim jete bermeıdi. Esesine, «aqylshy ustazsymaqtar» bar. Mine, solardyń sózin quptaýshylar barshylyq. Aqıqatty, tek sol «ustazdar» ǵana aıtady degen fanatızm basym. Islamnyń teńizdeı ǵylymyn sol tobyrdyń sózine syıdyra salý jáne solardyń pikirmen ǵana ólsheý netken dármensizdik. Áńgime «Biz – salafpyz» dep júrgender jaıly bolmaq. Keshe olardy «ýahabı» dese, tarıhtaǵy alǵash ataýlary «Haýarıj». Olar ár zamanda qoǵamǵa beıimdelý úshin ataýlaryn ózgertip otyrǵan. Alaıda, ustanǵan baǵyty men tásili bir. Sol qalpynda saqtalǵan. Sondyqtan da olardy ajyratyp alýǵa bolady.
Ábý Saǵıd Hýdrı (r.a.): «Biz Alla elshisi (s.ǵ.s.) quzyrynda edik. Paıǵambar (s.ǵ.s.) adamdarǵa zat úlestirip jatqan. Sonda Báný Támım rýynan shyqqan Zýl-Hýaısıra atty kisi kelip: «Eı, Alla elshisi! Ádil bol», - dedi. Paıǵambar (s.ǵ.s.) oǵan: «Soryń qurysyn! Men ádildik etpesem, kim ádildik jasaıdy. Eger men ádildik jasamasam seniń soryń quryp, aqyryń jaman bolar edi», - dedi. Sonda Omar: «Ýa, Alla elshisi! Ruqsat etińiz, onyń basyn shaýyp alaıyn, - dedi. Paıǵambar (s.ǵ.s.): «Tıispe, onyń joldastary bar. Sender olardyń namazdarynyń janynda óz namazdaryńdy, orazalarynyń aldynda óz orazalaryńdy túkke turǵysyz dep bilesińder. Olar Quran oqıdy, biraq oqyǵandary kómeıinen ary aspaıdy. Olar dinnen ańdy tesip ótken jebedeı alystaı túsedi. Jebeniń ushyna qarasań, esh nárse (qan) tappaısyń...», - dedi.
Ábý Saǵıd: «Men bul hadısti Alla elshisinen (s.ǵ.s.) estigendigimen kýálik etemin. Álıdiń olarmen soǵysqanyn, men de Álıdiń janynda bolǵanymdy kýálik etemin. Ol adamdy alyp kelýge buıryq berdi. Tutqyndalǵan adamǵa qaraǵanymda Paıǵambar (s.ǵ.s.) sýrettegen kisini kórdim[1]», - deıdi.
Bul oqıǵa Paıǵambar (s.ǵ.s.) Hýnaın shaıqasynan keıin tórt kisige altyn úlestirip bergende oryn aldy. Altyndy Álı bın Ábý Tolıb (r.a.) Iemennen jibergen bolatyn. Al, Zýl-Hýaısıra Támımı jaıly Ibn Hajar: «Bul kisi jaıly hadısterde anyq derek aıtylmaǵan. Abdýrahman bın Ábý Nımal-Mýshar ony: «Eki urty shyǵyńqy, kózderi úńireıgen, mańdaıy shyǵyńqy, saqaly qalyń, shashyn qyryp tastaǵan, balaǵy túrilgen» , - dep sýrettegen.
Ábý Bákra (r.a.) rıýaıatynda: «Uzyn boıly, qara kisi. Balaǵy túrilgen, shashy qyrylǵan jáne eki kóziniń ortasynda sájdeniń izi bar[2]», - dep keltirilgen. Abdýlla bın Amr (r.a.) rıýaıatynda: «Dala arabtarynyń biri, dinge jaqynda ǵana kirgen[3]», - dep aıtylǵan.
Rıýaıatta: «Eı, Muhammed! Ýallahı, Alla saǵan ádil bolýdy ámir etken bolsa, men seniń ádildik etkenińdi kórmedim[4]» , - delingen.
«Oqyǵan Qurany kómeıinen aspaıdy» mine, bul hadıs jastardyń atalmysh aǵymǵa qushtarlyǵynyń sebebin ashyq aıtýda. Bir qaraǵanda, namazyn keremet oqyp, orazasyna berik adamnan kim kúdiktenýi múmkin? Biraq, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) olardyń Quran oqıtyndyǵyn, namazy men orazasyn kórgen adam erekshe tań qalatyndyǵyn aıtyp eskertýde. Al, oqyǵan Qurany tek tilinde qalyp, diline deıin jetpeıtini taǵy bar. Allanyń sózi oqýdan til damyl tappasa, biraq, Quran ámirlerin oryndamaıtyn bolsa mundaı jan eń baqytsyz. Qurannyń ózi ondaı beıbaqty laǵynet etedi.
«Olar dinnen ańdy tesip ótken jebedeı alystaı túsedi» Islamnan atylǵan jebe sııaqty alystaı túsedi. Sonymen birge, sadaqty bilegi myqty kisi tartsa jebe kıiktiń denesin tesip ótkende, jebege qan juqpaı qalady eken. Mine, sol sııaqty bul jat aǵymdaǵylar óz namazy men orazasynan ımany paıdalana almaıdy. Olar musylmanshylyqqa eshbir qatysy joq beınedegi beısharalar bop qalmaq.
Túıin
1.Bul – haýarıjder. Atalmysh aǵym ár zamanda ártúrli ataýdy búrkenip kelgen. Alaıda, olardyń ortaq sıpattarynan tanýǵa jáne ajyratýǵa bolady;
2.Haýarıjderdiń dinnen jebedeı alystaı túsetindigin Paıǵambar (s.ǵ.s.) aıtyp, sahabalar rastaǵan;
3. Álı bın Ábý Tolıb (r.a.) Jamal jáne Syffın shaıqastarynda osy aǵymmen kúresken;
4.Dinde asyra silteýshilikke jol joq. Sharıǵat ruqsat bermegen dárejede adam ózine mindetteme alýyna qatań tıym bar;
5.Basshyǵa qarsy shyqqan toptyń áreketin kúshpen toqtatýǵa ruqsat etiledi. Mundaı, qate senimdegi toptan qoǵamdy nasıhatpen jáne kúshpen de qorǵaýǵa sharıǵat ruqsat beredi;
6.Hadıste musylman Islamnan basqa dindi tańdaımyn dep emes, baıqaýsyzda dininen shyǵyp ketýi yqtımal ekendigin aıtyp saqtandyrýda;
7.Hadısten Omar (r.a.) dindi qyzǵyshtaı qorǵaýda qushtar sahaba ekeni baıqalady;
8.Aıat jáne hadısterdiń tek syrtqy maǵynasyna qarap túsiný qatelikke alyp barady. Quran jáne Paıǵambar (s.ǵ.s.) sózin sahabalar, tabıǵınder jáne mazhab ǵalymdarynyń túsindirmesi boıynsha uǵyný qajet;
9.Quran tıláýat etý, namaz oqý jáne oraza tutý sııaqty amaldardyń tek syrt kórinisine ǵana mán berý jetkiliksiz. Qulshylyqqa shynaıy yqylas kerektigin baıqaımyz.
Quran Kárim jer betindegi adamzat pen jyn taıpasyna Allanyń jibergen pármeni. Quran – berik arqan. Oǵan jarmasqan pende jamandyqtan qutylyp, baqytqa jetedi. Qurandy moıyndamaı odan alshaqtaǵan adam jaqsylyq ataýynan irgesin alys salǵan beıbaq.
Quranda adamnyń pende retinde qulshylyǵy men azamat retindegi ómirlik ıgiliginiń joly kórsetilgen. Sondyqtan, Qurandy tek tıláýat etýmen shektelýge bolmaıdy. Estigen jáne oqyǵan aıattardyń syrlaryna tereń boılap, oǵan amal etý pendege paryz. Al, Allanyń sózin oqyp, oǵan amal etpeıtin jan eń qor adam.
Qurmetti oqyrman baýyrym! Jat aǵymnan ózińizdi jáne ózińizge jaqyn adamdardy saqtańyz. Ata-babamyzdyń ustanǵan altyndaı saf sara jolyna berik bolaıyq!
Rýslan QAMBAROV
[1] Buharı
[2] Ahmed, Tabarı
[3] Bazzar, Tabarı
[4] Bazzar, Hakım
