ADAMZATTYŃ BÁRIN SÚI...
Kúltelektemeı ashyq aıtar bolsaq, búgingi kózqaras boıynsha adamzattyń bárin súıý áste múmkin emes. Ras, eger gýmanızm turǵysynda saralasaq, adamzattyń bárin súıý ıdeıasyn qabyl alýǵa bolady. Alaıda ol qabyl alý bul túsinik mánin tolyq ashpaıdy. Solaı bola tura gýmanızm ıdeıasy kún tártibinen túsken emes. Biraq eshkim de adamzattyń bárin súıý múmkindigine qol jetkize alǵan joq. Tipti dindárlar da ol bıikke kóterile almady.
Soǵan oraı ózge dindi bylaı qoıǵanda, eń sońǵy, eń taza ıslam dinin ustanǵan musylmandardyń ózi ózge “kápir” qaýymǵa kóz alartýmen keldi. Solaı bola tura, qudaıshylyǵyna kelsek, adamzattyń bárin súıýge tek ıslam dini arqyly ǵana qol jetkize alamyz. Demek oǵan qol jetkize almaǵan musylmandardyń seniminde (ımanynda) kinárat bar. Bolmasa bizdiń din, musylman aman kezdegi ata-babalarymyz bútkil adam balasyn súıýdiń ozyq úlgisin kórsete alǵan edi. Oǵan aryǵa barmaı-aq 1937 jylǵy, soǵys jyldaryndaǵy qýǵyn-súrgin kezinde qazaq dalasyna eriksiz jer aýdarylǵan qanshama ult ókilderin bizdiń ata-babamyzdyń óz panasyna alǵanynan da ańǵarýǵa bolady.
Basqany bylaı qoıǵanda, qazaq otbasylary nemis fashısteri ashqan soǵys zardabyn tartyp jatsa da sol ult ókiline tórinen oryn berdi. Adamzattyń bárin súıýdiń bir kórinisi osy.
Taǵy bir dáıek. Qazaq halqy ómirinde kórip bilmegen káristerge de qamqorlyq tanytty. Eger qazaq halqy adamzattyń bárin súıý deńgeıine kóteterilmegende káristerdi qonsy qondyrmas edi. Sebebi, qyzyl belsendiler qazaqty káriske, káristi qazaqqa aıdap salyp, “Bular adam jeıtin halyq” dep úreılerin ushyryp qoıǵan bolatyn. Alaıda qazaq halqy káristerge báribir qol ushyn berdi. Jarty nandy bólip jedi.
Káris halqynyń aıaýly qyzy Klara Han: “Bir qazaqtyń qarııasy bizge taýyqtyń jalǵyz jumyrtqasyn alyp kelgen eken”, - dep ótkendi kózine jas ala eske alatyn. Adamzattyń bárin súıýdiń budan artyq qandaı úlgisi bolý kerek?!
Ózimizge keleıik. Siz ben biz de sol ata-babanyń urpaǵymyz. Sondaı-aq jańasha turpatta qalyptasqan musylmandarmyz. Alaıda ózge halyqty bylaı qoıǵanda biz ózdi ózimizdi de unata qoımaımyz. Jershilmiz, rýshylmyz. Ózge ult óz aldyna, biz óz qandastarymyzdyń ózin túrtpektep otyramyz. Oraıly sátin kútip júrgen jeń ishine jasyrylǵan qanjarlardyń da bar ekendigin joqqa shyǵara almaımyz. Al ol qanjarlar óz baýyrlarymyz arqasyna qadalýy tıis.
Nege bulaı? Kinárat nede? Bul turǵyda hakim Abaı búı deıdi:
“Mahabbatpen jaratqan adamzatty,
Sen de súı, ol Allany jannan tátti.
Adamzattyń bárin súı, baýyrym dep,
Jáne haq jol osy dep ádiletti”.
Baıybyna barsaq, bizdiń adamzattyń bárin súıetindigimiz, Alla Taǵala bizdi mahabbatpen jaratqan eken. Demek, adam balasynan tek mahabbat qana bólinip shyǵýy tıis. Adam qaı nársege de tek mahabbat arqyly nazar salady. Sondyqtan ol bútkil jaratylysty sondaı bir alaý sezimmen súıedi. Sebebi bul - Allalyq súıý. Al Allada alalaý bolmaıdy. Shyntýaıtyna kelgende, mahabbatpen jaratylǵandyqtan ol alalaý bizde de bolmaýy tıis. Alaıda biz…
Iá, biz ózimizdiń qandaı ekendigimizdi joǵaryda aıttyq. Bul turǵyda da hakim Abaı:
“Aqyrzaman jastary,
Qosylmas eshbir bastary.
Birine biri qastyqqa,
Qoınyna tyqqan tastary”, - deıdi.
Uǵynyqtylyq úshin aıtaıyq. Biz áke-sheshemizdi, baýyrlarymyzdy, bala-shaǵamyzdy súıemiz. Bul - mahabbatpen jaratylǵandyǵymyzdyń bir kórinisi. Endi bizge qalǵany, adamzattyń bárin baýyrym dep súıý ǵana. Alaıda biz ózgelerdi óz baýyrymyzben shendestire almaımyz. Shendestire almaıtyndyǵymyz, biz óz baýyrymyzdy súıýge de qabiletsizbiz. Baıybyna barsaq, bizge ol qabiletti berip turǵan Allalyq mahabbat. Biz sol mahabbat arqyly áke-sheshemizdi, baýyrlarymyzdy, bala-shaǵamyzdy súıemiz. Jáne de solarǵa bir jaqsylyq jasaı alsaq, sodan lázzat alamyz. Bul - ómirdiń máni.
Eger biz otbasylyq jaqyndarymyzǵa degen Allanyń bizge bergen baǵdarlamalyq mahabbatyn ózimizdiki ete alsaq jáne ol mahabbatta janymyzdy baýraıtyn lázzat baryn sezine alsaq, onda biz barsha adamzatty baýyrym dep súıe alamyz. Bul - bizdiń óz bolmysymyzben qaýyshýymyz. Al ol bolmys ózinen tek mahabbat, jaqsylyq shyǵarady. Soǵan oraı ózi de lázzatty ǵumyr keshedi. Ádiletti Haq joly osy. Islam da sol.
Qudııar BILÁL
