Balalarǵa arnalǵan dástúrler KEKIL QOIý
Kekil qoıý – qazaq mádenıetiniń baıyrǵy dástúrleriniń biri. Bul rásim jas balalarǵa, ásirese ul balalarǵa, qoıylatyn qasıetti ataý men qorǵaý belgisi bolyp tabylady. Kekil qoıýdyń mańyzy men erekshelikteri, sondaı-aq onyń ul bala men qyz balaǵa qoıylýynda aıyrmashylyqtar bar.
Kekil qoıý joly
Kekil qoıý kezinde balanyń shashy ustaramen qyrylyp, mańdaıyna jaqyn jerden bir shókim shash qaldyrylady. Bul rásim balanyń kórkin arttyryp, onyń ereksheligin aıqyndaıdy. Kekildiń túıini – balaǵa til-kóz tııýden, jamanshylyqtan qorǵaý.
Ul balaǵa kekil qoıý
Ul balaǵa kekil qoıý kezinde onyń aıbyndy, batyrlyq qasıetterin asqaqtatatyn sımvolıka beriledi. Kekildiń bolýy ul balanyń shynaıy beınesin kórsetip, onyń jeke tulǵa retinde tanylýyna yqpal etedi. Qazaqtarda «kekil» termıni ul balaǵa tán qasıettermen baılanystyrylady, mysaly, batyrlyq, danalyq, jáne órshildik.
Qyz balaǵa kekil qoıý
Qyz balaǵa da kekil qoıý rásimi júrgiziledi, biraq onyń máni men maqsaty sál ózgeshe. Qyz balanyń kekili, ádette, onyń sulýlyǵyn, náziktigin jáne áıeldik bolmysyn kórsetý úshin qoıylady. Qyzdarǵa arnalǵan kekil qoıý arqyly olardyń kórikti, súıkimdi, ári arý bolýyna tilektestik bildiriledi. Sonymen qatar, kekil qyz balany til-kózden qorǵaý úshin de qyzmet etedi.
Kekil qoıýdyń erekshelikteri
1. Sımvolıka: Ul balaǵa kekil qoıý batyrlyq pen kúshtiń belgisi retinde shókim sháshti jınaqy jáne úsh buryshtaý etip qoıady.
Al qyz balaǵa kekil qoıý sulýlyq pen náziktikti bildiredi. Kishkene qyzdyń mańdaı jaǵyna jalpaqtaý aı beınesinde qoıady.
2. Mádenı kontekst: Qazaq dástúrinde ul balalardyń tárbıesi men bolashaǵyna qatysty úlken jaýapkershilik júkteledi. Uldyń kekilin betaldy qııýǵa jol bermeıdi. Onyń kekilin qısa, uldyń rýhy túsedi, ómiri qysqarady, basyndaǵy baǵy taıady dep yrym etedi. Qyz balalarǵa súıkimdilik, sypaıylyq, jáne otbasy qundylyqtaryn saqtaý mindetteledi. Olardyń kekiline qyzyl shóperekten sháshaq baılap, sándep, jýyp tazalap ósirip ustaıdy.
3. Dástúrdiń máni: Ul balaǵa kekil qoıǵan kezde, er adam bata beredi. Al qyz balaǵa kekil qoıǵanda, oǵan ana bata beredi. Onyń máni ul eli men jerin qorǵaıtyn jaý júrek batyr bolsyn dese, qyz bala otbasyna ıe bolatyn ıbaly qyz bolyp boı jetsin degen yrymy.
Kekil qoıý – qazaq halqynyń eski dástúrinde mańyzdy oryn alatyn salt. Bul rásimniń ul bala men qyz balaǵa beretin ulttyq tárbıe men dástúrlerdiń baılyǵyn kórsetedi. Kekil qoıý arqyly balalardyń boıyna jaqsy qasıetter darytýǵa, olarǵa qorǵaý men qamqorlyq kórsetýge yqpal etedi.
Bolat BOPAIULY
