ۋاعالەيكۋمۋسسالام، اليبەك!

جەر ونىمدەرىنەن الىناتىن زەكەت ٴتۇرىن «ٴۇشىر» دەيمىز. بۇل جايىندا قۇراننىڭ باقارا سۇرەسىندە: «ەي، مۇمىندەر! تابىستارىڭنىڭ جانە سەندەر ٴۇشىن جەردەن شىعارعان نارسەلەرىمىزدىڭ جاقسىلارىن ٴتيىستى ورىنعا جۇمساڭدار...»[1]، – دەلىنگەن. وسى ايات جانە پايعامبارىمىزدىڭ: «جەردەن شىعاتىن بارلىق نارسەنىڭ ٴۇشىرى بار»، –  دەگەن حاديسىنە سۇيەنە وتىرىپ يمام اعزام ٴابۋ حانيفا (ر.ا.)[2]: «جەردەن وتىن، قامىس جانە شوپتەن وزگە نە  وندىرگەن بولسا، از بولسىن، مەيلى كوپ بولسىن، ٴۇشىر بەرىلەدى»، – دەگەن. ال، ونىڭ ەكى شاكىرتى يمام ٴابۋ يۋسۋف پەن يمام مۇحامماد (ر.ا.): «ٴۇشىر – بيداي، ارپا، قۇرما سياقتى ٴبىر جىل شىرىمەي ساقتالا الاتىن[3] قاسيەتكە يە ٴونىم تۇرىنەن عانا بەرىلەدى. ٴارى بۇل ٴونىمنىڭ بەس تۇيە جۇگىنە (ٴال-ۋاسق) ساي كەلەتىن مولشەرگە تەڭ (653 كگ) كەلۋى كەرەك. ودان از مولشەردەن ٴۇشىر بەرىلمەيدى. سونداي-اق الما، ورىك سىندى جەمىس-جيدەكتىڭ دە ٴۇشىرى جوق. ويتكەنى، پايعامبارىمىز ٴبىر حاديسىندە: «بەس ٴۋاسقتان (653 كگ) ازىنا (ٴۇشىر) زەكەتى جوق»[4]، – دەگەن ول، تاعى ٴبىر سوزىندە: «جەمىس-جيدەكتىڭ (ٴۇشىر) زەكەتى جوق»[5]، – دەدى»، – دەپ تۇجىرىم جاساعان[6].

دەمەك يمام اعزام مەن ونىڭ ەكى شاكىرتى اراسىنداعى ايىرماشىلىق مىنا ەكى سۇراققا بەرىلەر جاۋاپ اينالاسىندا بولىپ تۇر:

ٴبىرىنشىسى، جەر ونىمدەرىنىڭ نيساب مولشەرى بار ما؟ يمام اعزام «جوق»، ٴابۋ يۋسۋف پەن مۇحامماد «بار» دەيدى.

ەكىنشىسى، ٴۇشىر تەز بۇزىلاتىن جەمىس-جيدەكتەن بەرىلمەي مە؟ يمام اعزام «بەرىلەدى» دەسە، ونىڭ ەكى شاكىرتى «بەرىلمەيدى» دەپ وتىر.

دەگەنمەن، حانافي ٴمازھابىندا قابىل ەتىلىپ، ۇكىم رەتىندە بەكىتىلگەن – يمام اعزام ٴابۋ حانيفانىڭ ٴپاتۋاسى بولىپ تابىلادى[7].

ەندەشە، باۋ-باقشا جانە جەر ونىمدەرىنەن الىناتىن زەكەت ٴتۇرى مىنا ەكى جولدىڭ بىرەۋىمەن الىنادى. ەگەر ەگىس قۇدىق، سۋ تارتاتىن اپپارات سياقتى نارسەلەرمەن سۋعارىلىپ، دارى-دارمەك سەبۋ سەكىلدى ەڭبەك جۇمسالىپ، ٴونىم الىناتىن بولسا، ٴونىمنىڭ 5% ال، ەگەر ەگىس جاڭبىر سۋى، وزەن سۋى سياقتى سۋلارمەن سۋعارىلسا ٴونىمنىڭ وننان ٴبىرى ياعني، 10%-ى زەكەت رەتىندە الىنادى. بۇل ۇكىم اللا ەلشىسىنىڭ مىنا حاديسىنە سۇيەنەدى: «جاۋىن نەمەسە وزەن سۋلارىمەن سۋعارىلعان جەر ونىمدەرىنىڭ ٴۇشىرى 1/10، ال قولمەن سۇعارىلعاننىڭ ٴۇشىرى  1/20»[8].

جەر ونىمدەرىنەن جىلىنا بىرنەشە رەت ٴونىم الۋعا بولاتىندىقتان، ٴبىر جىل تولۋ شارتى مەن نيساپ مولشەرى شارتى قوسىلمايدى. جەر جالعا الىنسا دا، العان ونىمدەرىنىڭ زەكەتى بەرىلەدى[9].