بالىق ەتى – ادام اعزاسى ٴۇشىن پايدالى تاعامداردىڭ ٴبىرى. ونىڭ قۇرامىندا ادامعا اسا قاجەتتى بەلوك، ماي، دارۋمەن، پروتەيندەر، ومەگا 3، 6، 9 امين قىشقىلدارى، كوپتەگەن مينەرالدى زاتتار بار. ال سۇيەگىمەن جەيتىن مايشاباق، ارقان (لوسوس) بالىقتارىندا فوسفور جانە فتور كوپ مولشەردە كەزدەسەدى. كالسيي سۇيەكتى قاتايتسا، فوسفور اعزانىڭ اتقاراتىن بارلىق قىزمەتىنە قاتىسادى. سيرەك تۇتىناتىن بالىقتىڭ ەتتەن دە پايدالى ەكەنىن كوپشىلىگىمىز بىلە بەرمەيمىز.
بالىقتىڭ پايداسى:
– بالىقتاعى امين...
نازارلارىڭىزعا ىرىمشىكتىڭ قالاي جاسالاتىنىن كورسەتەتىن بەينەروليك ۇسىنامىز. بەينەدە قىتايدا تۇرىپ جاتقان قانداستارىمىزدىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى از-كەم كورىنىس تابادى. ناعىز ىرىمشىكتىڭ قالاي جاسالاتىنىن سول جەردەن كورە الامىز.
اسحانا قوجايىندارىنا ارنالعان كەزەكتى كەڭەستەرىمىزدى ۇسىنامىز. وقىڭىز دا، كادەڭىزگە جاراتىڭىز!
1. جۇگەرى قايناتقىڭىز كەلسە...
جاقسى جۇگەرى تاڭداعىڭىز كەلسە، مىنا قاسيەتتەرىنە نازار اۋدارىڭىز: جاس جۇگەرىنىڭ داندەرىنىڭ ٴتۇسى اشىق سارى، سوبىعى اسا ۇلكەن دە، ۇزىن دا ەمەس، داندەرىنىڭ قاتارى بىركەلكى ٴارى قاتتى بولۋى قاجەت.
ەڭ الدىمەن جۇگەرىنى جاقسىلاپ جۋىپ، لاس سوبىقتارىنان تازارتىپ الىڭىز، تازا جاپىراقتارىنىڭ سول قالپىندا تۇرا بەرگەنى دۇرىس، ولار جۇگەرىگە حوش ٴيىس پەن جاعىمدى ٴدام...
قيار – ەڭ ەجەلگى كوكونىستى وسىمدىكتەردىڭ ٴبىرى، ول ٴۇش مىڭ جىل بويى تانىمال. ول – كادى، سامسار سياقتى اسقاباق تۇقىمداس ٴبىر جازدىق داقىل. ورتا عاسىردا گرەكتەردەن سلاۆيان حالىقتارى «قيار» دەگەن اتتى العانى بەلگىلى. گرەكتەردىڭ «اۋگۋروس، وگۋرەس، اوروس» ٴسوزى «پىسپەگەن، ٴپىسىپ جەتىلمەگەن» دەگەن ماعىنا بەرەدى. جاڭا جىل ساناۋىمىزعا دەيىنگى بەس مىڭ جىل بۇرىن وسى ايماقتاردا وسىرە باستاعانى بەلگىلى. وسى ايماقتاردان جەرورتا تەڭىز ەلدەرىنە، باتىسقا دا، شىعىسقا دا تارالا باستاعان....
قارا بيداي نانى ٴارقاشان سۇرانىسقا يە. قارا بيداي ٴارقاشان جاقسى ٴونىم بەرەدى، جانە باعاسى دا جوعارى ەمەس. قارا نانىڭ قۇرامىنداعى پايدالى زاتتار اۆيتامينوز جانە كوپتەگەن اۋرۋلاردى جەڭۋگە كومەكتەسەدى. قارا ناننىڭ پايدالى قاسيەتتەرىنىن ادامدار وسى كۇنگە دەيىن پايدالانادى. قارا بيداي نانىنىڭ پايداسى قانداي؟ وقىپ كورىڭىز.
قارا ناننىڭ قۇرامىنداعى پايدالى زاتتار.
رەسەيدە اشتىق جىلدارى قارا بيداي نانىن جەگەن ادامدار ەشقاشان اۆيتامينوز زارداپ شەكپەگەن. بۇل قارا ناندا اعزانىڭ قالىپتى جۇمىس...
بۇل سۋسىن توڭىرەگىندە تۋىنداعان داۋدىڭ تولاستار ٴتۇرى جوق. بىرەۋلەر حارام دەيدى، بىرەۋلەر ىشۋگە بولادى دەپ اقتالىپ جاتادى. دەگەنمەن، مەديسينا ماماندارى دايىنداعان مىنا ٴبىر مالىمەتتەر كوپ جايتتى اڭعارتاتىنى انىق.
10 مينۋتتان سوڭ.كولامەن بىرگە اعزاڭىزعا 10 شاي قاسىق قانت ٴتۇستى. الايدا، ٴسىز جۇرەك اينىعانىن سەزىنبەيسىز، سەبەبى كولاداعى فوسفور قىشقىلى قانتتىڭ كۇشىن جويادى.
20 مينۋتتان سوڭ. قانداعى ينسۋلين كولەمى «سەكىرۋدە». باۋىر بار قانتتى مايعا اينالدىرادى.
40 مينۋتتان سوڭ. ٴسىز...
• كۇرىش قايناپ جاتقان سۋعا 1 اس قاسىق سىركە سۋىن قۇيساڭىز، كۇرىش مولدىرەپ شىعا كەلەدى.
• ەگەر 1 اس قاسىق ٴسۇت پەن 1 شاي قاسىق قانت قوسساڭىز، «ۆينەگرەت» سالاتى ەرەكشە دامگە يە بولادى.
• كوفە قايناپ بولايىن دەگەندە ٴبىر شىمشىم تۇز قوسساڭىز، ٴدامى ەرەكشەلەنە تۇسەدى.
• سوۋس دايىنداعاندا، 2 شاقپاق قانتتى ازداعان سىركە سۋىندا ەرىتىپ قولدانۋىڭىزعا بولادى.
• اشىلعان تومات پاستاسى بۇزىلىپ كەتپەۋى ٴۇشىن، قاقپاعىنا قۇرعاق قىشا سەبىڭىز.
• كيسەل قايناتقاندا قۇرامىنداعى جيدەكتەردىڭ...
سۇرلەۋ – ونىمدەردى (ەت، بالىق، جەمىس) جىلۋ ارقىلى وڭدەۋ ٴادىسى. سۇرلەۋ ارقاسىندا ٴونىم سپەسيفيكالىق يىسكە بولەنىپ كونسەرۆىلەنەدى. سۇرلەنگەن ونىمدەر ٴتۇتىننىڭ باكتەريوستاتيكالىق زاتتارىن ٴسىڭىرىپ، جارتىلاي قۇرعاپ، سونىڭ ارقاسىندا كوپ ۋاقىتقا دەيىن ساقتالىپ تۇرادى.
سۇرلەۋدىڭ ەكى نەگىزگى ٴادىسى بار: سۋىق جانە ىستىق. كەيدە تاعامداردى مەتاللدان جاسالعان جىلجىمالى سۇرلەۋ قۇرالى كومەگىمەن جىلدامداتىلعان ادىسپەن سۇرلەيدى، الايدا مۇنداي جاعدايدا ٴونىم پىسىرىلىپ-سۇرلەنگەن بولىپ شىعادى....
قازاق داستارحانىندا اسقاباقتان پىسىرىلگەن تاعامدار كوپ قويىلا بەرمەيدى. ونىڭ ەتى مەن دانىنەن، پىلەگىنەن ەمدىك دارىلەر جاسالاتىنىن، حالىق مەديسيناسىندا باۋىر اۋرۋى ەمىنىڭ بىردەن-بىر شيپاسى اسقاباق جەۋ ەكەنىن بىلە بەرمەيتىندەر دە كوپ. جانە دە بازارلاردا اسقاباقتىڭ باعاسى قىمبات بولعاندىقتان، ونى كۇندەلىكتى اس مازىرىندە قولدانۋ ٴۇشىن ساتىپ الۋشىلار دا از. جالپى اسقاباق قانداي وسىمدىك، قازاق جەرىنە ول قايدان اكەلىندى، ونى قانداي اۋرۋلارعا پايدالانۋعا بولادى، قۇرامىندا نەندەي دارۋمەندەر...
1621158515431535150914741462142614201414
