ۋاھھابيلەردىڭ ٴدىني تۇسىنىگى مۇحاممەد يبن ابدۋلۋاھھابتىڭ سەنىمى مەن كوزقاراسىن جازعان ەڭبەكتەرىنەن بايقاۋعا بولادى. ول بىرنەشە كىتاپ جازعان. سولاردىڭ ىشىنەن ەڭ تانىمالىسى «كيتابۋت-تاۋحيد» (تاۋحيد كىتابى)[1]، «كاشفۋش-شۋھۋبات» (كۇماندى نارسەلەردەن ارىلتۋ) جانە «كيتابۋل-ۋسۋليس-سالاسا» (ٴۇش نەگىز كىتابى)[2]. مىنە وسى ەڭبەكتەرىندە تاۋحيد، شيرك، بيدعات ماسەلەلەرىنە كەڭىنەن توقتالادى. جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، مۇحاممەد يبن ابدۋلۋاھھاب يبن ٴتايميانىڭ (1263-1328 ج.)، يبن قاييۋم...
حيجرا ٴسوزى اراب تىلىندە «كوشۋ»، «قونىس اۋدارۋ»، «تاستاپ كەتۋ» دەگەن ٴتارىزدى ماعىنالاردى بىلدىرەدى. پايعامبارىمىز مۇحاممەدتىڭ (س.ع.س.) مەككە قالاسىنان ٴماديناعا حيجرا جاساعانىنان ياعني قونىس اۋدارعان كۇنىنەن باستاۋ الادى. ياعني، مۇسىلمانشا جال ساناۋ باستاۋ الدى. بۇل كەزەڭ 622 جىلعا سايكەس كەلەدى.
نەگىزىندە پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) حيجراسى كوپتەگەن مۇسىلمان عالىمدارى پىكىرى بويىنشا مۋحارام ايىندا ەمەس، ٴرابيۋل-اۋۋال ايىندا بولىپتى.تەك، حازرەتى ومار (ر.ا.) حاليفالىعى كەزىندە...
قۋات ەرعالي ۇلى
ارينە، ۋاقىتتىڭ ادام ومىرىندە ەرەكشە قىمبات دۇنيە ەكەنىن ايتۋدىڭ ٴوزى ارتىق. قۇدايدىڭ ولشەپ بەرگەن ٴومىرى وسى ٴوتىپ جاتقان ۋاقىت ەكەنىن بىلسەك تە، تەرەڭ ٴتۇيسىنۋىمىز از بوپ جاتىر. نەگىزى، ۋاقىتتى ادام مەيلىنشە ٴتيىمدى پايدالانۋعا ارەكەت ەتۋى ٴتيىس. سەبەبى، ماڭداي تەرمەن تاپقان بەس-ون تەڭگەنىڭ ٴوزىن مۇقيات جانە ەسەپپەن پايدالانامىز. ال، ۋاقىت التىننان دا قىمبات دۇنيە. ۋاقىت جۇمساپ التىن تاپساڭ دا، التىن جۇمساپ ۋاقىت تابۋ مۇمكىن ەمەس.
مىنە، سوندىقتان قۇران كارىمدە ۋاقىتتىڭ ٴار...
يسلام تاريحىندا بىرەۋدى بىرەۋ قيناپ مۇسىلمان ەتكەنى تۋرالى فاكتىلەر كەزدەسپەيدى. دۇرىس، عاسىرلار بويى يسلامي ۋاعىز-ناسيحات ايتىلىپ كەلگەن. الايدا قاشان دا ۋاعىز تىڭداۋشىعا تولىقتاي تاڭداۋ ەركى بەرىلەدى. نامازدىڭ جاقسى ەكەنى ايتىلادى، ٴبىراق ونى وقۋ نەمەسە وقىماۋ تىڭداۋشىنىڭ ەركىندە. قاسيەتتى قۇراندا: «راببىڭنىڭ جولىنا حيكمەتپەن (دانالىقپەن) جانە كوركەم ۇگىتپەن شاقىر» دەگەن بۇيرىق تۇسكەن (قاراڭىز، «ناقىل» سۇرەسى). بايقاساڭىز، مۇندا دا «ادامداردى زورلىقپەن شاقىر»...
حانافي ٴمازھابىنىڭ ماۋرەنناحر اۋماعىنا تارالىپ، ورنىعۋى بىرنەشە عاسىرلارعا سوزىلدى. ونىڭ بۇلايشا ۇزاققا سوزىلۋىنىڭ ٴارتۇرلى گەوساياسي، الەۋمەتتىك، ٴدىني ٴھام دىلدىك سەبەپتەرى بولدى. يمام اعزام قۇقىق مەكتەبىنىڭ كەيبىر وڭىرلەرگە جەدەل تارالۋىنا مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ساياسي قولداۋى ىقپال ەتسە، كەيدە كەرىسىنشە ساياسي كەدەرگىلەر ورىن الىپ وتىردى. كەيدە ٴدىني باسەكەلەستىك ٴھام ٴمازھابارالىق تالاس-تارتىستار جانە ت.ب. ٴارتۇرلى فاكتورلار حانافي ٴمازھابىنىڭ دامۋىن تەجەدى. دەگەنمەن، كۋفا مەكتەبى...
ٴبىزدىڭ تىلدىك قولدانىسىمىزعا پارسى تىلىنەن ەنگەن «ناماز» ٴسوزىنىڭ تۇپ-توركىنى اراب تىلىندەگى «اس-سالاتۋ» ٴسوزىنىڭ نەگىزىندە جاتىر. اراب تىلىندەگى «اس-سالاتۋ» ٴسوزىنىڭ ماعىناسى – «تىلەۋ»، «دۇعا وقۋ» دەگەندى بىلدىرسە، ال شاريعاتتاعى ماعىناسى – تاكبىرمەن باستالىپ، سالەممەن اياقتالاتىن، ەرەكشە قيمىل-قوزعالىستار مەن سۇرەلەر، دۇعالار وقۋدان تۇراتىن قاسيەتتى عيبادات ۇعىمىن مەڭزەيدى.
قۇران كارىمنىڭ بىرنەشە اياتتارىندا ناماز وقۋدىڭ پارىز ەكەنى ايتىلادى. مىسالى:...
ەلباسى تاپسىرماسىمەن قۇرىلعان ٴدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام ٴمينيسترى نۇرلان ەرمەكبايەۆ ورتالىق كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگتە اتالعان قۇزىرەتتى ورگاننىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارى مەن مەملەكەتتىڭ ٴدىن سالاسىنداعى ساياساتىنىڭ باسىم باعىتتارى تۋرالى ايتقان بولاتىن. ٴمينيستردىڭ بريفينگتە ايتقان بايانداماسىنداعى ماسەلەلەرگە قاتىستى ٴبىرقاتار ٴدىن سالاسىنىڭ ساراپشىلارى مەن ماماندارى ٴوز وي-پىكىرلەرىن ايتتى.
ٴدىن تۇتقاننىڭ ٴدىڭىن تۇزەيىك
ٴدىن مەن مەملەكەت ەرلى-زايىپتى...
ەلىمىزدىڭ اتا زاڭىندا ار-وجدان باستاندىعى تۋرالى، دىنگە جانە ٴدىني نانىمعا بايلانىستى كەمسىتۋگە بولمايتىندىعى، سونداي-اق قانداي ٴدىن بولماسىن، ازاماتتاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە قاراماستان تەڭ قۇقىلى ەكەندىگى جازىلعان. دەگەنمەن، سوڭعى بىرنەشە جىلدا قالىپتاسقان ەلىمىزدەگى ٴدىني احۋال زاڭدىق جاعىنان بولسىن، ٴدىني ساۋاتتىلىق تۇرعىسىنان بولسىن ٴبىراز شرالاردى قابىلداۋ كەرەكتىگىن دالەلدەدى دەۋگە بولادى. وسى ورايدا جاستاردىڭ قۇقىقتىق جانە ٴدىني ساۋاتتىلىعىن جەتىلدىرۋ باعىتىندا ٴالى دە اتقارىلار...
ونىڭ ەسىمى – التىنبەك اقنيەت. جاسى 22-دە. استاناداعى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ٴىى كۋرس ستۋدەنتى. ەلوردادان قاسيەتتى ٴمادينا قالاسىنا بىرگە ۇشتىق. ونىڭ قاجىلىققا قالاي كەلگەندىگى تۋرالى اڭگىمەسى بىزگە دە اسەر ەتتى. التىنبەكتىڭ بايسالدى مىنەزى، اشىق-جارقىن كوڭىلى، قاناعاتشىل قاسيەتى، تاعدىرىنا تاۋبەشىلدىگى، وپتيميستىك ويلارى «اللاعا شۇكىرلىك ەت، وزىڭدە بار نىعمەتكە ريزالىق تانىت» دەگەن تۇسىنىككە تاعى جەتەلەدى. كوپشىلىگىمىزدە كەزدەسە بەرمەيتىن وسى ٴبىر قاسيەت كەيدە بارعا...
ٴيا، تابيعاتتىڭ دا ٴتىلى بار. تابيعاتتاعى ٴاربىر قۇبىلىس - كەزدەيسوقتىق ەمەس، بەلگىلى ٴبىر سەبەپ-سالدارمەن تىعىز بايلانىسى بار زاڭدىلىق. تىڭداي بىلگەن ادامعا تابيعاتتىڭ دا ايتارى بار. نانباساڭىز، قۇراننىڭ مىنا اياتىنا زەر سالىپ كورىڭىز:
«جەتى اسپان مەن جەر جانە وندا بولعاندار اللانى بارلىق كەمشىلىكتەن پاك دەپ دارىپتەيدى. ونى ماقتاپ، پاك دەپ دارىپتەمەيتىن ەشبىر نارسە جوق. ٴبىراق، سەندەر ولاردىڭ دارىپتەۋلەرىن تۇسىنبەيسىڭدەر...[1]».
ٴيا، ٴاربىر جاراتىلىس وزىنە ٴتان تىلمەن جاراتۋشىنى...
1973197119671964195919541941192919281917
