– ٴسىز ەلىمىزدىڭ كۇنتىزبەسىندەگى العىس ايتۋ كۇنى­ٴنىڭ پايدا بولۋىن قالاي قابىلدادىڭىز؟

– اسا قامقور، ەرەكشە مەيىرىمدى اللانىڭ اتىمەن باستايمىن! ٴبىز – ادامدار اراسىنداعى الاۋىزدىققا، دىندەر اراسىن­داعى داۋ-دامايلارعا توسقاۋىل قويۋعا تالپىنعان، تىنىشتىق پەن تاتۋلىقتى باستى تىرەك ەتكەن ەلمىز. باۋىرماشىلدىق، مەيىرباندىق، دوستىق، قامقورلىق سىندى قۇندىلىقتار – قازاق حالقىنىڭ تابيعي بولمىسىندا بار ادامگەرشىلىك اسىل قاسيەت­تەر. سونىڭ ناتيجەسى بولار، بۇگىندە قازاق توپىراعىندا ٴومىر ٴسۇرىپ وتىرعان قانشاما ۇلت پەن ۇلىس ٴبىر شاڭىراق استىندا ٴوزارا سىيلاسىپ عۇمىر كەشۋدە.

باعزى زاماننان بەرى بەرەكە مەن بىرلىك­ٴتى، ىنتىماق پەن ىرىستى، دوستىق پەن تاتۋ­لىق­تى تۋ ەتكەن قازاق ەلى تاۋەلسىزدىكتىڭ ساناۋلى جىلدارىندا الىس-جاقىننىڭ اراسىن جاراستىرىپ، ٴدىنى بولەكتەردى ٴبىر دوڭگەلەك ۇستەل باسىنا جيناعان بىتىمگەر مەملەكەتكە اينالدى.

ٴبىزدىڭ كوپ ۇلتتى قوعامداعى ٴوزارا قۇرمەت پەن سىيلاستىقتى نىعايتا ٴتۇسۋ ٴۇشىن بارشا ازاماتقا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارتىلادى. جاھاندانۋ زامانىندا سان ٴتۇرلى ۇلتتاردىڭ ىنتىماق-بىرلىكتە ٴومىر ٴسۇرۋىنىڭ باستى جولى – قۇرمەت پەن سىيلاستىقتا، بىر-بىرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتە، وزگەگە تىلەك­ٴشى بولىپ، وعان العىس ايتا بىلۋىندە.

ەلباسى ن.نازاربايەۆ العىس ايتۋ كۇنى تۋرالى ٴبىر سوزىندە: «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى قۇرىلعان كۇن – 1 ناۋرىزدى جىل سايىن بارلىق ەتنوستاردىڭ بىر-بىرىنە مەيىرباندىق تانىتىپ، ول ادامداردى ٴوز تۋعانىنداي قابىلداعان قازاقتارعا العىس ايتۋ كۇنى رەتىندە اتاپ ٴوتۋ ادىلەتتى بولار ەدى. ول كۇن ٴبىزدى بۇرىنعىدان گورى جاقىنداستىرا تۇسپەك. بۇل كۇن مەيىرىمدىلىكتىڭ، بۇكىل قازاقستاندىقتاردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن دوس­تىعى مەن ماحابباتىنىڭ جارقىن مەرە­كەسى بولا الار ەدى» دەگەن. راسىندا، بۇل كۇن – ٴبىزدىڭ قوعام ٴۇشىن ماڭىزدى كۇندەر­ٴدىڭ بىرىنە اينالۋدا. ويتكەنى تاعدىر تالكەگىنە ۇشىراپ، قازاقستان جەرىنە ەرىكسىز قونىس اۋدارعان ٴتۇرلى ەتنوستاردىڭ ميلليونداعان وكىلدەرىنىڭ قۇتتى مەكەنى، ەكىنشى وتانى – قازاقستان بولدى. قازاق حالقى قيىن-قىستاۋ زاماندا ولاردىڭ باسىنا تۇسكەن اۋىرتپالىقتى بىرگە كوتەرە ٴبىلدى. ٴبىز وزگەگە جاساعان جاقسىلىقتى مىندەتسىنۋدى بىلمەيتىن حالىقپىز. الايدا ەلباسىمىز ايتقانداي، سىندارلى كەزەڭدە ادامداردى ٴوز تۋعانىنداي قابىلداعان قازاقتارعا العىس ايتۋ ادىلەتتى بولار ەدى.

– ادامعا العىس ايتۋ تۋرالى اسىل ٴدىنىمىز – يسلامدا قانداي وسيەت ايتىلعان؟

– مۇسىلمان ادام وزىنە جاسالعان جاقسىلىقتىڭ قايتارىمى رەتىندە اللاعا جانە ادامعا ٴاردايىم العىسىن ايتۋدى ٴمىن­دەتى سانايدى. ويتكەنى ارداقتى پايعام­بارى­مىز مۇحاممەد (وعان اللانىڭ سالاۋا­تى مەن سالەمى بولسىن) ٴبىر حاديسىندە: «ادام­عا العىس ايتا الماعان اللاعا دا العىس ايتا المايدى»، – دەگەن.

ٴبىزدى ومىرگە اكەلۋگە سەبەپشى بولعان اتا-انامىزعا، دۋماندى توي مەن توپىراقتى ولىمدە قاسىمىزدان تابىلعان اعايىن مەن دوس-جارانعا، كۇندە شاراپاتىن كورىپ ٴجۇر­گەن باسشىمىزعا، قول ۇشىن بەرۋدە ايانىپ قالمايتىن كورشىمىزگە، قايعى مەن قۋانىش­تى بولىسۋگە ٴاردايىم دايىن تۇرا­تىن باۋىر­لارىمىزعا ٴارقاشان العىس ايتۋىمىز ٴتيىس.

– العىس ايتۋ – ادامداردىڭ ٴوزارا قارىم-قا­تىناسىنا قانشالىقتى اسەر ەتەدى دەپ وي­لايسىز؟ ومىردەن مىسال كەلتىرە الاسىز با؟

– «اشتىقتا جەگەن قۇيقانىڭ ٴدامى كەتپەس» دەگەن اتالى ٴسوز بار. قينالعان ساتتە كومەكتەسكەن ادامنىڭ جاقسىلىعى ٴارقاشان ەستە قالادى.

قوستانايدا يمام قىزمەتىن اتقارىپ جۇرگەندە، جات اعىمنىڭ جەتەگىندە كەتكەن، يمامعا دا باعىنا بەرمەيتىن ٴبىر ازامات بولدى. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟ ۇرىسۋ، كۇشپەن باعىندىرۋ، تالاپ ەتۋ – ۇستاناتىن جول ەمەس. ٴدىن – نازىك دۇنيە. ادام دىنگە جۇرەك قالاۋىمەن كەلەدى. سونىمەن، يمام الگى جىگىتتى ٴداستۇرلى دىنگە قاناعاتتاندىرۋ جول­دا­رىن قاراستىردى. تەك سوزبەن ەمەس، امال­مەن. قايعىسى مەن قۋانىشىنا ورتاقتاستى، قولدان كەلگەنشە وتباسىنا كومەكتەستى. كۇندەردىڭ كۇنىندە بالا-شاعاسى يمامدى جاقسى كورە باستادى. ٴدىني سەنىمدە كوزقا­را­سى قاتايىپ كەتكەن جىگىتتىڭ ۇيىنە بارعان سايىن ازىق-تۇلىك، بالالارىنا كيىم-كەشەك ۇلەستىردى.

بالالارى يمامدى كورسە: «و-و-و، دياديا يمام كەلە جاتىر»، – دەپ قۋاناتىن. ٴبارىمىز ەت پەن سۇيەكتەن جارالعان پەندەمىز عوي. ادام اسەرلەنبەي تۇرمايدى. سونىمەن شى­نايى نيەت پەن جۇيەلى امالدىڭ ارقا­سىندا قاتايعان جۇرەك ٴجىبىدى. جىگىت قاتا­رى­مىز­عا قوسىلدى. ٴقازىر كوزقاراسى دۇرىس، ٴابۋ حانيفا ٴمازھابىن ۇستانادى. جىگىتتىڭ وتباسى مەن تۋعان-تۋىستارى ونىڭ ٴداستۇرلى ٴدىني جولعا تۇسۋىنە سەبەپشى بولعان يمامعا ٴاردايىم العىسىن ايتىپ، جۇرەك جاردى تىلەگىن ٴبىلدىرىپ وتىرادى. كوردىڭىز بە، شى­نايى نيەتپەن جاسالعان امال ادامنىڭ كوز­قاراسىن وزگەرتە الادى ەكەن.

قوعام قايراتكەرى اسىلى وسمان اپامىز ٴاردايىم: «ٴبىز قاشاندا قازاق حالقىنا قارىزدارمىز» دەپ العىسىن ايتىپ جۇرەدى. ول كىسى حالقىمىزعا العىس ايتىپ قانا قويماي، انا ٴتىلىمىزدىڭ جاناشىر تۇلعاسىنا اينالدى. بايقاپ قاراساق، العىس ايتۋ سول حالىقتىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىنا قۇرمەت كورسەتۋدەن باستاۋ الادى.

– جاستاردى العىس ايتۋعا، جالپى ىزگىلىك­كە تاربيەلەۋ ٴۇشىن قوعام، ٴبىلىم بەرۋ ۇيىم­دارى قانداي ارەكەت جاساۋى قاجەت؟

– ازات ويلى بۇگىنگى ۇرپاققا تاۋەلسىزدىكتى تويلاۋمەن قاتار، ونىڭ بولاشاعىن ويلاۋ جاۋاپكەرشىلىگى جۇكتەلىپ وتىر. تاۋەلسىز­دىگىمىزدى باياندى ەتە ٴتۇسۋ ٴۇشىن ٴاربىر ازا­ماتقا سانالى جاۋاپكەرشىلىك، پاراسات­تىلىق، وزىق ٴبىلىم كەرەك.
ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىندا جازعانداي، كوزى اشىق ازاماتتار جاڭاشىل ويلاپ، ۇلتتىق سانانى جاڭعىرتۋعا، باسەكەلىك قابىلەتتى ارتتىرۋعا، ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋعا، تۋعان جەردى كوركەيتۋگە ۇلەس قوسۋى ٴتيىس.

قازاقتىڭ ٴار بالاسىنا تەرەڭ ٴبىلىم، كوركەم مىنەز، مىقتى رۋح، ٴوز ٴقادىرىن بىلەتىن بيىك سانا جانە ەڭ باستىسى توننىڭ ىشكى باۋىنداي تاتۋلىق كەرەك. بۇگىنگى تاڭدا كۇش تە، قۋات تا – ٴبىلىم مەن بىرلىكتە.

پايعامبارىمىز مۇحاممەد (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «ٴبىلىم مەن حيكمەت – مۇسىلمانداردىڭ جوعالتقان قازىناسى، قاي جەردەن تاپسا دا يەمدەنىپ السىن»، – دەگەن.

وقۋ ورىندارىندا وقىپ جۇرگەن ۇل-قىزدارىمىز، باۋىرلارىمىز ەل-جۇرتقا پايدا كەلتىرەتىن ٴبىلىم ىزدەنسە، جاھاننىڭ ەڭ وزىق تەحنولوگيالارىن ۇيرەنسە، ۇلتتىق ٴداستۇر-سالتىمىزدى، ادەبيەتىمىزدى، مادە­نيەتىمىزدى كوكەيىنە توقىپ السا – ەلدىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسى وسى بولماق. ٴبىز، بارشا سالانىڭ جەتەكشىلەرى – وسىعان اسا ٴمان بەرۋىمىز كەرەك.

– مەملەكەت باسشىسى اتاپ وتكەندەي، وسى مەرەكە بارلىق قازاقستاندىقتارعا مەيىرىمدىلىكتىڭ، دوستىقتىڭ جارقىن مەرەكەسى بولىپ، ەلدەگى بىرلىكتى نىعايتۋعا اسەر ەتە الا ما؟

– ەلباسىمىز ن.نازاربايەۆ ەل حالقىنا الەمنىڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا كىرۋدى مەجەلەدى. ارينە، ول مەجەگە جەتۋ ٴۇشىن قوعامنىڭ تىنىشتىعى، سونىڭ ىشىندە ۇلتارا­لىق ٴارى ٴدىنارالىق تاتۋلىق قاجەت. سوندىقتان بابالارىمىز: «تاتۋلىق – تابىلماس باقىت» دەگەن.

وتانىمىز – بارشامىزعا ورتاق مەكەن. وسى قۇتتى مەكەندە ٴتاتۋ-تاتتى ٴومىر ٴسۇرۋ – ٴبارىمىزدىڭ الدىمىزدا تۇرعان اسا كۇردەلى ماسەلە. بۇگىنگى الماعايىپ، قىم-قۋىت دۇنيەدە ٴتاتۋ-تاتتى عۇمىر كەشىپ، بەيبىت­شىلىك پەن ىنتىماقتىڭ كۇشەيىپ، دامۋى ٴۇشىن، اسىرەسە ٴدىنارالىق توزىمدىلىكتىڭ ٴمان-ماڭىزى زور دەپ ەسەپتەيمىن.

– اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

سۇحباتتاسقان شىرىن سارىمبەكوۆا