Uaĥĥabilerdîñ dîni tüsînîgî Mûhammed ibn Abduluaĥĥabtıñ senîmî men közqarasın jazğan eñbekterînen bayqauğa boladı. Ol bîrneşe kîtap jazğan. Solardıñ îşînen eñ tanımalısı «Kitabut-tauhid» (Tauhid kîtabı)[1], «Kâşfuş-şuĥubat» (Kümândî nârselerden arıltu) jâne «Kitabul-usulis-sâlâsâ» (Üş negîz kîtabı)[2]. Mîne osı eñbekterînde tauhid, şirk, bidğat mâselelerîne keñînen toqtaladı. Joğarıda aytıp ötkenîmîzdey, Mûhammed ibn Abduluaĥĥab İbn Tâymiyanıñ (1263-1328 j.), İbn Qayium...
Hijra sözî arab tîlînde «köşu», «qonıs audaru», «tastap ketu» degen târîzdî mağınalardı bîldîredî. Payğambarımız Mûhammedtîñ (s.ğ.s.) Mekke qalasınan Mâdinağa hijra jasağanınan yağni qonıs audarğan künînen bastau aladı. Yağni, mûsılmanşa jal sanau bastau aldı. Bûl kezeñ 622 jılğa sâykes keledî.
Negîzînde Payğambarımızdıñ (s.ğ.s.) hijrası köptegen mûsılman ğalımdarı pîkîrî boyınşa muharam ayında emes, râbiul-âuuâl ayında bolıptı.Tek, Hazretî Omar (r.a.) halifalığı kezînde...
Quat ERĞALİÛLI
Ârine, uaqıttıñ adam ömîrînde erekşe qımbat dünie ekenîn aytudıñ özî artıq. Qûdaydıñ ölşep bergen ömîrî osı ötîp jatqan uaqıt ekenîn bîlsek te, tereñ tüysînuîmîz az bop jatır. Negîzî, uaqıttı adam meylînşe tiîmdî paydalanuğa âreket etuî tiîs. Sebebî, mañday termen tapqan bes-on teñgenîñ özîn mûqiyat jâne eseppen paydalanamız. Al, uaqıt altınnan da qımbat dünie. Uaqıt jûmsap altın tapsañ da, altın jûmsap uaqıt tabu mümkîn emes.
Mîne, sondıqtan Qûran Kârîmde uaqıttıñ âr...
İslam tarihında bîreudî bîreu qinap mûsılman etkenî turalı faktîler kezdespeydî. Dûrıs, ğasırlar boyı islami uağız-nasihat aytılıp kelgen. Alayda qaşan da uağız tıñdauşığa tolıqtay tañdau erkî berîledî. Namazdıñ jaqsı ekenî aytıladı, bîraq onı oqu nemese oqımau tıñdauşınıñ erkînde. Qasiettî Qûranda: «Rabbıñnıñ jolına hikmetpen (danalıqpen) jâne körkem ügîtpen şaqır» degen bûyrıq tüsken (Qarañız, «Naqıl» süresî). Bayqasañız, mûnda da «adamdardı zorlıqpen şaqır»...
Hanafi mâzĥabınıñ Mâurennahr aumağına taralıp, ornığuı bîrneşe ğasırlarğa sozıldı. Onıñ bûlayşa ûzaqqa sozıluınıñ ârtürlî geosayasi, âleumettîk, dîni ĥâm dîldîk sebepterî boldı. İmam Ağzam qûqıq mektebînîñ keybîr öñîrlerge jedel taraluına memleket basşılarınıñ sayasi qoldauı ıqpal etse, keyde kerîsînşe sayasi kedergîler orın alıp otırdı. Keyde dîni bâsekelestîk ĥâm mâzĥabaralıq talas-tartıstar jâne t.b. ârtürlî faktorlar Hanafi mâzĥabınıñ damuın tejedî. Degenmen, Kufa mektebî...
Bîzdîñ tîldîk qoldanısımızğa parsı tîlînen engen «namaz» sözînîñ tüp-törkînî arab tîlîndegî «as-salatu» sözînîñ negîzînde jatır. Arab tîlîndegî «as-salatu» sözînîñ mağınası – «tîleu», «dûğa oqu» degendî bîldîrse, al şariğattağı mağınası – tâkbîrmen bastalıp, sâlemmen ayaqtalatın, erekşe qimıl-qozğalıstar men süreler, dûğalar oqudan tûratın qasiettî ğibadat ûğımın meñzeydî.
Qûran kârîmnîñ bîrneşe ayattarında namaz oqudıñ parız ekenî aytıladı. Mısalı:...
Elbası tapsırmasımen qûrılğan Dîn îsterî jâne azamattıq qoğam ministrî Nûrlan Ermekbaev Ortalıq kommunikatsiyalar qızmetînde ötken brifingte atalğan qûzîrettî organnıñ negîzgî ûstanımdarı men memlekettîñ dîn salasındağı sayasatınıñ basım bağıttarı turalı aytqan bolatın. Ministrdîñ brifingte aytqan bayandamasındağı mâselelerge qatıstı bîrqatar dîn salasınıñ sarapşıları men mamandarı öz oy-pîkîrlerîn ayttı.
DÎN TÛTQANNIÑ DÎÑÎN TÜZEYÎK
Dîn men memleket erlî-zayıptı...
Elîmîzdîñ ata zañında ar-ojdan bastandığı turalı, dînge jâne dîni nanımğa baylanıstı kemsîtuge bolmaytındığı, sonday-aq qanday dîn bolmasın, azamattardıñ erekşelîkterîne qaramastan teñ qûqılı ekendîgî jazılğan. Degenmen, soñğı bîrneşe jılda qalıptasqan elîmîzdegî dîni ahual zañdıq jağınan bolsın, dîni sauattılıq tûrğısınan bolsın bîraz şralardı qabıldau kerektîgîn dâleldedî deuge boladı. Osı orayda jastardıñ qûqıqtıq jâne dîni sauattılığın jetîldîru bağıtında âlî de atqarılar...
Onıñ esîmî – Altınbek Aqniet. Jası 22-de. Astanadağı Qazaq ûlttıq öner universitetînîñ ÎÎ kurs studentî. Elordadan qasiettî Mâdina qalasına bîrge ûştıq. Onıñ qajılıqqa qalay kelgendîgî turalı âñgîmesî bîzge de âser ettî. Altınbektîñ baysaldı mînezî, aşıq-jarqın köñîlî, qanağatşıl qasietî, tağdırına tâubeşîldîgî, optimistîk oyları «Allağa şükîrlîk et, özîñde bar nığmetke rizalıq tanıt» degen tüsînîkke tağı jeteledî. Köpşîlîgîmîzde kezdese bermeytîn osı bîr qasiet keyde barğa...
İâ, tabiğattıñ da tîlî bar. Tabiğattağı ârbîr qûbılıs - kezdeysoqtıq emes, belgîlî bîr sebep-saldarmen tığız baylanısı bar zañdılıq. Tıñday bîlgen adamğa tabiğattıñ da aytarı bar. Nanbasañız, Qûrannıñ mına ayatına zer salıp körîñîz:
«Jetî aspan men jer jâne onda bolğandar Allanı barlıq kemşîlîkten pâk dep dârîpteydî. Onı maqtap, pâk dep dârîptemeytîn eşbîr nârse joq. Bîraq, sender olardıñ dârîpteulerîn tüsînbeysîñder...[1]».
İâ, ârbîr jaratılıs özîne tân tîlmen Jaratuşını...
1973197119671964195919541941192919281917
