ҚАМШЫ ҰСТАУ ӘДЕБІ, ДӘСТҮРІ

Қазақ мәдениетінің маңызды бөліктерінің бірі болып табылады. Қамшы – қазақ халқының күнделікті өмірінде, салт-дәстүрлерінде және әскери өнерінде кеңінен қолданылған құрал. Оның мәні тек практикалық қолданумен ғана шектелмейді, сонымен қатар ол әлеуметтік мәртебе мен қадір-қасиеттің белгісі ретінде де қолданылады.

Қамшының мәні:

Қамшы – тек атқа міну құралы ғана емес, ол қазақтың тұрмыс-тіршілігінде ерекше орын алатын нышан. Қамшының болуы оның иесінің мәртебесін көрсетеді. Қамшыны дұрыс ұстау, дұрыс қолдану және оны мұрагерлерге табыстау да белгілі бір әдеп-ғұрыптарға сәйкес жүзеге асырылады.

Қамшы ұстаудың әдебі:

1. Қамшыны қолда ұстау: Қамшыны оң қолға ұстап, оның сабын төмен қаратып ұстау керек. Бұл иесінің ашық, адал және батыл екендігін білдіреді.

2. Қамшыны тапсыру: Қамшыны басқа адамға беру кезінде оны ұшын төмен қаратып, сабынан ұстап беру әдептіліктің белгісі. Бұл - құрмет көрсету және сыйластық білдіру.

3. Қамшыны жерге қоймау: Қамшыны тікелей жерге қою – әдепсіздік саналады. Егер қажет болса, оны орындыққа немесе басқа биік жерге қою керек.

4. Сый-құрмет көрсету: Үлкендерге қамшы ұсынғанда, оларға құрметпен қарайды және қамшыны сабынан ұстап, оң қолмен тапсырады.

5. Қамшыны басқа адамға сілтемеңіз: Қамшыны адамға қарай сермеу немесе бағыттау – әдепсіздік және ренжіту болып саналады.

Қамшының әлеуметтік рөлі:

Қамшы қазақ қоғамында әлеуметтік мәртебені білдіреді. Мысалы, билер мен батырлардың арнайы қамшылары болған, олардың ою-өрнектері мен безендірілуі ерекше еді. Қамшы мұрагерлік ретінде әке-бабадан ұлға беріліп, оның мәні мен маңызы ұрпақтан ұрпаққа жеткен.

Қамшы ұстау әдебі қазақ мәдениетінің көп ғасырлық тарихынан бастау алады және бүгінгі күнге дейін сақталған маңызды дәстүрлердің бірі болып табылады.

Болат БОПАЙҰЛЫ