АҚЫЛ ЕҢ ҮЛКЕН БАЙЛЫҚ
Пайғамбарымыз (с.а.у.) бір хадисінде:
«Алла Тағала жер бетінде ақылдан бағалы ешбір нәрсені жаратпаған. Жер бетіндегі (мінсіз) ақылдың ақымақ сәйкестіктен де кем екендігі күмәнсіз» -деген.
Алла Тағала діннің негізі, дүниенің тірегі еткен адамдық ізгілік пен әдептіліктің таптырмас көзі – ақыл. Өйткені діннің адамдарға парыз болуы, дүниелік үкімдерді қолдану олардың ақыл-ойының кемелдігіне байланысты.
Пайғамбарымыз (с.а.у.):
«Адамның ең жақсысы – иесін тура жолға салатын немесе оны жойылуға апаратын істерден тыятын ақыл-ой» – деген.
«Әр нәрсенің тірегі бар, ал адамның іс-әрекетінің тірегі – оның ақыл-ойы. Адамның Раббысына құлшылық жасауы оның ақыл-ойының мөлшеріне қарай. Естімедің бе, күнәһарлар азапталғанда:
«Олар: «Егер біз мойынсұнған немесе ақылдарын дұрыс пайдаланған адамдар болсақ, тозақтықтардан болмас едік» - деп олар өкінеді» («Мүлк» сүресі, 10-аят).
Сахабалар Пайғамбарымыздың (с.а.у.) алдында бір адамды жақсы есіне алғанда:
«Оның ақыл-ойы қандай?» деп сұрайды.
Бұған жауап ретінде сахабалар:
«Уа, Алланың Елшісі! Ол былай ғибадат етеді, мынандай ахлақы бар, ол осындай өнегелі, мынандай әдепті» - деп оның ізгі қасиеттерін санай бастайды.
Пайғамбарымыз (с.ғ.с.):
«Оның ақыл-ойы қалай?» деп тағы да сұрайды.
Сахабалар таң қалып:
«Уа, Алланың Елшісі! Біз оның ғибадаттары мен мойынсұнулары туралы айтып отырмыз, бірақ сіз оның ақыл-ойы туралы сұрайсыз. Біз мұның хикметін түсіне алмадық» - дегенде:
«Ақылы аз болған абид күнәһар біреудің күнәлары кесірінен түсетін басына келетін пәлелерге ұшырайды. Адамдар Алла Тағалаға ақыл-парасатының шамасында жақындайды» - дейді.
Имам Тирмизи (р.а.):
«Адамның ең үлкен байлығы – оның ақыл-ойы мен уақыты. Ұсақ-түйек істермен айналысып, санасы мен жүрегін бүлінген ой-пікір жаулап, байлығынан айрылған адам қалайша пайдалы болмақ" - деген.